किती हळू हळू साचतोय हा काळोख - मोदी

 ट्रेंडिंग सदरे ग्रंथनामा कला - संस्कृती दिवाळी २०१६ अर्धे जग अजूनकाही ×  मराठी किंवा English मधून टाईप करा Search किती हळूहळू साचतोय हा काळोख अर्थात मोदी, सर्वोच्च न्यायालय आणि मध्यमवर्ग पडघम - राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय राम जगताप मोदी, सर्वोच्च न्यायालय आणि मध्यमवर्ग Tue , 13 December 2016 पडघम नरेंद्र मोदी Narendra Modi सर्वोच्च न्यायालय Supreme Court भारतीय मध्यमवर्ग Indian middle class केंद्र सरकार, विशेषत: पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यावर टीका केली की, तुम्हाला लगेच ‘देशद्रोही’ ठरवले जाते, सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयावर टीका करणे हा दखलपात्र गुन्हा ठरतो, तर मध्यमवर्गाविषयी कितीही टीकात्मक, उपहासात्मक बोला, तो तुमची अजिबात दखल घेत नाही. तरीही या तिघांविषयीचे हे टिपण… १. “ ‘लोकशाही म्हणजे काय?' असा प्रश्न करणे जितके सोपे, तितकेच त्याचे उत्तर देणे अवघड आहे. 'लोकशाही म्हणजे लोकांचे राज्य' अशी साधी-सोपी व्याख्या करण्याने फारशी स्पष्टता येत नाही. कोणत्या लोकांचे राज्य? कशा लोकांचे राज्य? किती लोकांचे राज्य? असे गुंतागुंतीचे प्रश्न एकदम उभे राहतात. याच रीतीने, 'कशा प्रकारचे राज्य?' हा प्रश्नही उत्पन्न होतो. कोणत्या विशिष्ट गोष्टींमुळे लोकशाही राज्य इतर राज्यांहून वेगळे पडते, या विषयीसुद्धा विचार करणे आवश्यक ठरते. एवढी गोष्ट मात्र खरी की, लोकशाहीत कोणा एका माणसाची किंवा काही थोड्या माणसांची सत्ता चालत नाही. एक व्यक्ती मनाला येईल तसे राज्य चालवील, तर ती काही लोकशाही नव्हे. काही थोड्या माणसांचा समूह आपल्याला वाटेल आणि चालवता येईल त्या रीतीने सत्ता चालवील तर त्यालाही लोकशाहीचे तंत्र म्हणता येणार नाही. मनाला येईल तसा वाटेल तो आचार – मग तो एका व्यक्तीचा असो की निवडक, मर्यादित लोकसमूहाचा असो – लोकशाहीला यत्किंचितही साजेसा नाही.” हे म्हटले आहे पुरुषोत्तम गणेश मावळंकर यांनी. ‘लोकशाहीचे स्वरूप’ या १९७६ साली प्रकाशित झालेल्या छोट्याशा पुस्तकातील संसदीय लोकशाही कशी नसते, हे स्पष्ट करणारा हा बहुमोल उतारा. मोदी सरकारचे सातत्याने समर्थन करणाऱ्यांसाठी हेही सांगायला हवे की, हे मावळंकर हे मूळचे गुजरातचेच आहेत. त्यांचे वडील, दादासाहेब मावळंकर लोकसभेचे पहिले सभापती होते. एक आदर्श सभापती म्हणून आजही त्यांचा आदराने उल्लेख केला जातो. ब्रिटिश लोकशाहीची तत्त्वउभारणी करण्यात ज्या हेरॉल्ड लास्की यांचा महत्त्वाचा वाटा होता, त्यांचे शिक्षक म्हणून पुरुषोत्तम मावळंकर यांना मार्गदर्शन व सहवास लाभला होता. त्यांचे ते ऋण व्यक्त करण्यासाठी त्यांनी पुढे अहमदाबदाला लास्की इन्स्टिट्यूट सुरू केली. असो. लोकशाही म्हणजे काही केवळ बाह्य चौकट किंवा यंत्रणा नव्हे. ते केवळ साधन आहे. प्रत्येक व्यक्तीला स्वतःचा विकास करून घेण्याची संधी देणे आणि त्यासाठीचे पोषक वातावरण समाजात खेळते ठेवणे हे लोकशाहीचे खरे साध्य असते. प्रत्येक व्यक्तीचे विचारस्वातंत्र्य, भाषणस्वातंत्र्य, अभिव्यक्तीस्वातंत्र्य, अस्मिता, आत्मप्रतिष्ठा यांची योग्य ती बूज लोकशाहीत राखली गेली पाहिजे. माझ्याइतकाच माझ्याविरोधी विरोधी मत असणाऱ्यांनाही मतस्वातंत्र्याचा अधिकार असला पाहिजे. कारण अशा प्रकारची जागरूक सहिष्णुताच लोकशाहीचा आत्मा असतो. फ्रेंच राज्यक्रांतीचा एक खंदा समर्थक, उद्गाता व्हॉल्टेअर म्हणाला होता, ‘तू म्हणतोस तो शब्दनशब्द मला अमान्य आहे, परंतु तुला हे बोलण्याचा अधिकार नाही, असे जर कोणी म्हणेल, तर तुझ्या बाजूने मी त्याच्याशी प्राणपणाने झगडेन.’ हेच ते लोकशाहीचे प्राणतत्त्व! असे वातावरण जिथे असते, तिथेच खरी लोकशाही नांदते. हे असे इतके निर्लेप वातावरण जगभरातील कुठल्याच संसदीय लोकशाहीत नसते, पण ज्या संसदीय लोकशाहीचा त्या दिशेने जाण्याचा प्रयत्न असतो, त्या देशाच्या भवितव्याला बळकटी मिळते.  भारताचे विद्यमान पंतप्रधान नरेंद्र मोदी नोटबंदीवरच्या संसदेतील चर्चेला समोरे जात नाहीत. ते या चर्चेच्या वेळी सरळ सरळ अनुपस्थित राहतात. देशाचा जबाबदार पंतप्रधान ते विरोधी पक्षाच्या आक्षेपांना विरोधी पक्षाने पुन्हा पुन्हा मागणी करूनही उत्तरे देऊ इच्छित नाहीत. मात्र बाहेर सार्वजनिक व्यासपीठांवर भाषणे करून ‘संसदेत विरोधक मला बोलू देत नाहीत’, ‘मतदारांनी नाकारलेले विरोधी पक्ष सत्य दडपण्याचा प्रयत्न करत आहेत’, ‘आमचे सरकार गरिबांचे आणि गरिबांसाठी आहे. जो कुणी गरिबांना त्रास देईल, त्याला हे सरकार मोकळे सोडणार नाही’, ‘निश्चलनीकरणामुळे या दोन्ही पक्षांची फारच पंचाईत झाली आहे. उत्तर प्रदेशातील जनतेस सगळे ठाऊक आहे.’ अशी सवंग विधाने करून लोकांच्या टाळ्या मिळवत आहेत. यातून हेच सिद्ध होते की, या देशाच्या पंतप्रधानाकडे आपल्या निर्णयाची अंमलबजावणी करताना राहिलेल्या त्रुटी मान्य करण्याएवढाही उमेदपणा नाही. ज्या देशाच्या जनतेने पंतप्रधानाला निवडून दिले आहे, तिचे प्रतिनिधित्व संसद करते. ही संसद हा जनतेचा प्रातिनिधिक आवाज असतो. त्यामुळे तेथील वादविवादाला, टीकेला पंतप्रधानाने प्राधान्य दिले पाहिजे. त्याचा आदर केला पाहिजे. ‘वादे वादे जायते तत्त्वबोधः’ हे भारतीय संसदीय लोकशाहीचे व्यवच्छेदक लक्षण आहे; पण भारतीय परंपरेचा वारसा सांगणाऱ्या, त्याची दवंडी पिटवणाऱ्या ज्या भारतीय जनता पक्षाचे प्रतिनिधित्व पंतप्रधान करतात, त्याची साधी गंधवार्ताही त्यांना दिसत नाही. ते संसदेला दुय्यम लेखत जनतेचा जो कैवार घेऊ पाहत आहेत, तो प्रकार खरे तर भारतीय नागरिकांचा अवमान आहे. ‘तत्त्वहीन राजकारणा’चे प्रसंग भारतीय राजकारणात सर्वाधिक काँग्रेसच्या काळात भरतील हे खरे, पण त्याचे सर्वोच्च हिमनग पहिल्यांदा वाजपेयी सरकारच्या काळात दिसले होते, हेही तितकेच खरे. आणि आता ते नरेंद्र मोदी यांच्या दोन वर्षांच्या काळात सातत्याने दिसते आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या कारभाराबाबत, ध्येयधोरणांबाबत प्रसारमाध्यमांमध्ये कितीही चर्वितचर्वण केले गेले, विरोधी पक्षांनी कितीही टीका केली, मोर्चे निघाले, आंदोलने झाली, तरी मोदी त्या विषयी अवाक्षर बोलत नाहीत, पण ते मौनीबाबा मात्र नक्कीच नाहीत. ते खूप बोलतात आणि अनेकदा जरुरीपेक्षा जास्त बोलतात; पण केवळ त्यांना सोयीचे असते, तेवढेच ते बोलतात. म्हणजे काँग्रेस, विशेषत: गांधी घराणे आणि इतर राजकीय पक्षांविषयी, त्यांच्या नेत्यांविषयी ते कायम टिंगलटवाळीच करत असतात. त्यांच्या डीएनएची तपासणी करण्यापर्यंत खाली उतरतात. संसदेत विरोधी पक्षांनी त्यांच्याविरोधात कितीही गदारोळ माजवला, त्यांच्या सरकारने मांडलेली विधेयके हाणून पाडली, तरी ते त्यावर मार्ग काढण्यासाठी विरोधी पक्षांना चर्चेसाठी बोलावत नाहीत. किमान सहमतीसाठी प्रयत्न करत नाहीत. पण ‘मन की बात’मध्ये मात्र 'आम्ही शेतकऱ्यांच्याविरुद्ध नाही', हे ठणकावून सांगायला विसरत नाहीत. मोदी परदेशात जाऊन लांबलचक भाषणे ठोकतात. मात्र ते कुठल्याच विषयावर कुठलेच मत व्यक्त करत नाहीत. ते फक्त टीका करतात किंवा त्यांच्या सोयीचा कोण आहे, तेवढे सांगतात (उदा. महात्मा गांधी, पटेल, डॉ. आंबेडकर). ते बोलतात तेव्हा विकासाची किंवा द्वेषाची भाषा बोलतात, किंवा मग स्वतःच्या सोयीची तरी भाषा बोलतात. गेल्या दोनेक वर्षांत पंतप्रधान मोदींच्या कुठल्याही विधानावरून वाद झालेला नाही, त्यांच्या कुठल्याही विधानाचा विपर्यास झालेला नाही किंवा कुठल्याही विधानावर त्यांना खुलासा करायची वेळ आलेली नाही. असे केवळ सर्वशक्तिमान देवाच्याच बाबतीत घडू शकते. त्यामुळे कधीकधी प्रश्न पडतो की, या देशातील जनतेला जबाबदार, कार्यक्षम पंतप्रधान हवा होता की विरोधकांना सतत तुच्छ लेखणारा, संसदेला अजिबात महत्त्व न देणारा; पण सार्वजनिक व्यासपीठांवरून मात्र देशातील जनतेच्या नावाने गळा काढणारा पंतप्रधान हवा होता?  हे झाले केंद्र सरकारविषयी. आता सर्वोच्च न्यायालयाविषयी पाहू. २. “सगळ्या वर्गांना बरोबर घेऊन जायचं असेल, तर कधीकधी संघर्षाची परिस्थिती निर्माण होते. ही परिस्थिती घटनेच्या चौकटीत बरोबर की चूक हे बघणं, एवढंच सुप्रीम कोर्टाचं काम आहे. ती परिस्थिती घटनाबाह्य असेल, तर स्ट्रकडाऊन करावं आणि नसेल तर इथली गुंतागुंतीची परिस्थिती लक्षात घेऊन निकाल द्यावा. स्वत:हून कायदे करण्यासंबंधीचा जो अधिकार सुप्रीम कोर्ट स्वत:कडे घेत आहे, त्याविरोधात पवित्रा घेणं आवश्यक आहे. हे आत्तापर्यंत चालत आलं, त्याचं कारण, आजवर जे कुणी सत्तेत होते, त्यांना जे बोलता येत नव्हतं, ते सुप्रीम कोर्ट बोलत होतं, म्हणून ते गप्प होते. …न्यायाधीश खुर्चीवर बसलेले आहेत म्हणून पॉवरफुल आहेत. इथलं कायदेमंडळ, सरकार दुबळं आहे. त्यांना जे म्हणता येत नाही ते सुप्रीम कोर्ट म्हणतंय, म्हणून त्याला पाठीशी घाला, असं चाललेलं आहे. अनेक निर्णयांमध्ये सरकार कधीही न्यायालयाला प्रश्न विचारू शकतं, ‘हे तुम्ही कसं काय केलं?’ …इथली जी व्यवस्था आहे, त्यामध्येसुद्धा काही गडबडी आहेत. अनेकदा जे सरकारला करता येत नाही, ते न्यायालयामार्फत करून घेतलं जातं. … जे घटनेच्या चौकटीत आहे, त्यात हस्तक्षेप करण्याचा न्यायालयाला अधिकार नाही. सरकार आणि जनता एकमेकांचा जो काय निर्णय लावायचा, तो लावतील ना! तो सुप्रीम कोर्ट का लावतंय? सुप्रीम कोर्टाची जबाबदारी काय आहे, तर एखाद्या व्यक्तीवर राज्याने अन्याय केला, तर त्या व्यक्तीच्या बाजूनं उभं राहणं; पण प्रत्यक्षात असं दिसतंय की, सुप्रीम कोर्ट लोकांच्या बाजूनं उभं राहत नाही, तर ते सरकारच्या बाजूनं उभं राहतंय.” (भारिप बहुजन महासंघाचे राष्ट्रीय अध्यक्ष अॅड. प्रकाश आंबेडकर यांच्या ‘न्यायालयीन हस्तक्षेप मान्य करणं म्हणजे राजकीय व्यवस्था दुर्बल असल्याचं कबूल करणं’ (सत्याग्रही विचारधारा, जुलै २००६) या मुलाखतीमधून.) आपले दैनंदिन जीवन दिवसेंदिवस रोज नवनव्या समस्या, प्रश्न, अडीअडचणी यांच्या भोवऱ्यात गुरफटत चालले आहे. वृत्तवाहिन्या, वर्तमानपत्रे, चित्रपट, टीव्ही मालिका, शिक्षण, उद्योग, बाजारपेठा, पुस्तके प्रत्येक गोष्ट ‘सेन्सॉर’ झाली पाहिजे, असे आपल्याला वाटायला लागले आहे. आपल्यातील काही लोक अखिल समाजाच्या काळजीने सतत व्याकूळ होत असतात. या समाजकाळजीमध्ये देशप्रेम, राष्ट्राभिमान फेटला की, त्याला एक वेगळीच धार येते. शिवाय अशी माणसे सुशिक्षितही असतात. त्यामुळे त्यांना कायदा काय म्हणतो, त्यात काय सांगितलेय आणि त्याचा आधार घेऊन आपली देशभक्ती कशी सिद्ध करायची हे चांगल्या प्रकारे माहीत असते. सध्या तर देशप्रेमाला केंद्र सरकाराच्या कृपाशीर्वादाने वारेमाप उधाण आले आहे. धार्मिक राष्ट्रवादापासून आर्थिक राष्ट्रावादापर्यंत केंद्र सरकारच देशातील नागरिकांना बहकवण्याचे काम करत आहे. शिवाय जनहितयाचिका नावाचे दुधारी शस्त्र त्यांना मिळाल्यापासून तर या मंडळींना चांगलाच चेव आला आहे. ‘आली लहर, केला कहर’ या पद्धतीने ते जनहितयाचिकेचा वापर करत आहेत. मग न्यायालयही त्यावर निर्णय देऊन न्यायनिवाडा करते; उपाय सुचवते; शिक्षा फर्मावते किंवा आदेश सोडते.  देशभरातील सिनेमागृहांमध्ये चित्रपट सुरू होण्याआधी पडद्यावर राष्ट्रध्वज दाखवला जावा. तसेच राष्ट्रगीत सुरू असताना प्रत्येकाने उभे राहावे असा निर्णय नोव्हेंबर महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात सर्वोच्च न्यायालयाने दिला. लगेच एका राष्ट्रप्रेमी नागरिकाने 'न्यायालयातही राष्ट्रगीत वाजवले जावे', अशी जनहितयाचिका सर्वोच्च न्यायालयातच दाखल केली. ती मात्र फेटाळून लावत ‘आमचा आदेश सिनेमागृहांपुरता मर्यादित राहावा. राष्ट्रगीताबद्दल आम्ही नुकत्याच दिलेल्या आदेशाचे निमित्त करून फार सैलावण्याची गरज नाही’, असे न्यायालयाने स्पष्ट केले. त्यानंतर ११ डिसेंबर रोजी चेन्नईमध्ये चित्रपटगृहात राष्ट्रगीतासाठी उभे न राहिल्याचे निमित्त करून काही समाजकंटकांनी तिघांना मारहाण केली. त्यात एक तरुण व दोन महिलांचा समावेश आहे. यावरून न्यायालयाच्या निर्णयाचा तथाकथित देशभक्तीचा मक्ता घेतलेले आणि राष्ट्रवादाचा उघडउघड पुरस्कार करणारे सरकार सत्तेत असल्याने चेकाळलेले समाजकंटक कसा गैरफायदा घेऊ शकतात, हे उघड झाले. ‘शंभर अपराधी सुटले तरी चालतील, पण एकाही निरपराधी व्यक्तीला शिक्षा होता कामा नये’, हे भारतीय न्यायव्यस्थेचे व्यवच्छेदक लक्षण मानले जाते. त्या न्यायव्यवस्थेने चित्रपटगृहात राष्ट्रगीताची सक्ती करावी, हे अनाकलनीय आहे. या साऱ्या प्रकारावर भारतीय मध्यमवर्ग मात्र ‘मी काही पाहिले नाही, मी पाहिले ऐकले नाही, मी काही बोलणार नाही’ या पद्धतीने शांत आहे. ३. “काही वेळानं मी क्लौडियाला विचारलं, ‘तुझ्या आई-वडलांना तू कधी विचारलंस का, की, तेव्हा हिटलरला इतकी मतं कशी मिळाली होती? हिटलरबद्दल त्यांचं काय मत होतं?’ क्लौडिया काही क्षण गप्प बसली. मग म्हणाली, ‘माझी आई सांगायची, सगळा मध्यमवर्ग जर्मन राष्ट्रवाद आणि ज्यूद्वेषानं पेटला होता. अशात दुबळ्या लोकशाहीचा त्यांना तिटकाराही आला होता. त्यांना हिटलर ‘पोलादी पुरुष’ वाटत होता. काही जाणते लोक सांगत की, 'हिटलर हुकूमशहा बनेल, तो पुन्हा देशाला युद्धाकडे नेईल, विरोधकांची कत्तल घडवेल!' पण लोकांचा त्यावर विश्वासच बसत नसे. ‘हत्याकांड, युद्ध वगैरे होणं इतकं सोपं आहे का?’ असा ते प्रतिप्रश्न करत. काही जण तर ‘काही ज्यू मेले तर मरू देत, हिटलर हुकूमशहा झाला तर होऊ देत; पण तो देश तरी सुधारेल!’, असं म्हणत.' तिच्या या उत्तराचं मला आश्चार्य वाटलं. ती सध्याच्या भारतातील मध्यमवर्गाबद्दल बोलतेय की काय, असंही वाटू लागलं. मी पुन्हा तिला विचारलं, ‘तुझ्या आईचं मत काय होतं?’ ती म्हणाली, ‘आईच नव्हे, तर संपूर्ण मध्यमवर्गच तेव्हा महागाई, बेरोजगारी आणि भ्रष्टाचारानं गांजून गेला होता. त्यामुळे तो दुबळ्या, शांतता आणि समतावादी सरकारविरोधी झाला होता. माझे आजोबा बेरोजगार झाले होते. त्यांना नाझींमुळे नोकरी मिळाली. त्यामुळे 'हिटलर देशाला तारेल', असं त्यांना मनापासून वाटत होतं, असं आई सांगत असे. पहिल्या काही दिवसांमध्येच हिटलरनं भ्रष्टाचारी ज्यूंना पकडलं होतं; महायुद्धात उद्ध्वस्त झालेले पूल, रस्ते, इमारती वगैरेंच्या दुरुस्तीची कामं, नवीन प्रकल्प उभारणीची कामं वेगानं केली होती. त्यामुळे मध्यमवर्गाला हिटलर हा पोलादी पुरुष आणि देशाचा तारणहार वाटत होता...’ क्लौडिया सांगत होती; आणि मी भारतातल्या सद्य:परिस्थितीतली साम्यस्थळं जाणवून अधिकच धास्तावत होतो… ‘माझे वडील तर हिटलरच्या विचारांनी प्रभावित होऊन जर्मन सैन्यात दाखल झाले होते. त्यांना युद्धकैदी म्हणून पकडून इंग्लंडला नेलं होतं. नंतर सोडलं त्यांना... ते अत्याचारांत सामील नव्हते म्हणून’, ती पुढं म्हणाली. मी स्तिमित होऊन विचारलं, ‘नंतरच्या काळात त्यांना काय वाटायचं, हे तू विचारलंस का कधी त्यांना?’ ‘हो. खूप वेळा, पण त्यांनी कधीच त्याचं उत्तर दिलं नाही. नुसतं शून्यात बघायचे. मी मोठी झाल्यावर प्रश्न नव्हे, जाब विचारायला लागले; पण ते आणखी आणखी गप्प होत गेले. पुढे पुढे तर ते काहीच न बोलता घुम्यासारखे बसून असायचे. आता मला खूप वाईट वाटतं - मी त्यांना टोचणारे प्रश्न विचारून क्लेश दिले. ते एकटेच नव्हे, तर सगळा मध्यमवर्गच एका व्यक्तिकेंद्री नाझीवादाला तेव्हा भुलला होता. नोव्हेंबरच्या हरामखोरांना आणि ज्यूंना हाकलून दिल्याखेरीज देश सुधारणार नाही, असं त्या सर्वांनाच मनापासून वाटत होतं! अशा असंख्य लोकांपैकी वेर्नर हायडर हेही एक होते! सगळ्यांनी मिळून हिटलरला निवडून दिलं. एकट्या वेर्नर हायडरने नव्हे!,’ ती म्हणाली. ‘वेर्नर हायडर कोण?,’ मी विचारलं. ‘माझे वडील. मी माझ्या वडलांना जाब विचारून क्लेश दिल्याबद्दल जितकं दु:ख होतंय, तितकंच वडलांनी हिटलरला मत देऊन नंतर त्याच्या बाजूनं युद्ध केल्याबद्दलही! डोकं भणाणून जातं यावर विचार करून!’ ती म्हणाली.” (लोकेश शेवडे यांच्या ‘मध्यमवर्ग, कॉर्पोरेट्स अन् कॉन्सन्ट्रेशन कॅम्प’ (दै. लोकसत्ता, २० एप्रिल २०१४) या लेखातून.) जे आपल्या फायद्याचे नाही, त्याची फारशी वाच्यता करायची नाही, हा सध्या भारतीय मध्यमवर्गाचा अजेंडा झाला आहे. क:पदार्थ गोष्टींसाठी भरपूर वेळ, श्रम आणि पैसा खर्च करायचा, पण कळीच्या प्रश्नांवर मात्र कुठलीच निर्णायक भूमिका घ्यायची नाही, हा मध्यमवर्गावर सातत्याने केला जाणारा आरोप शक्य तेव्हा आणि शक्य तेवढ्या वेळा सत्य असल्याचे प्रत्यंतर मध्यमवर्ग देताना दिसतो. मध्यमवर्गाच्या या निरर्थक चिंतेचा परीघ कुसुमाग्रजांनी एका कवितेत अतिशय नेमक्या शब्दांत टिपला आहे. ती अशी - मध्यमवर्गापुढे समस्या हजार असती, परंतु त्यातील एक भयानक, फार उग्र ती; पीडित सारे या प्रश्नाने- धसका जिवा चहा-कपाने प्यावा की, बशीत घ्यावा!  उदारीकरणाच्या गेल्या २५ वर्षांच्या काळात मध्यमवर्गाने त्याचे ब्रँडस बदलवले, तसेच त्याचे हिरोही. कारण हा वर्ग कुठल्याही शहरातील आणि देशातील असला, तरी तो भांडवलदारांचा सांगाती असतो. त्याला त्याचा नेता नेहमी ‘लार्जर दॅन लाइफ’ लागतो. या वर्गाच्या स्वप्नांविषयी जो नेता जितका स्वप्नाळू असेल, तितका हा वर्ग आश्वस्त होतो. विकासाची, भ्रष्टाचारमुक्त कारभाराची आणि भारताच्या संदर्भात सात्त्विक स्वप्ने जास्त भुरळ घालतात. भ्रष्ट व्यवस्थेमुळे भारतीय मध्यमवर्ग प्रचंड संतापतो. सरकारी यंत्रणांमधील, खासगी क्षेत्रातील भ्रष्टाचाराची स्वत:ला झळ बसली की, त्याला प्रचंड चीड येते. मग तो ‘गब्बर इज बॅक’ या चित्रपटातील प्रा. आदित्यसारख्या कुणाला स्वतःचा नेता, हिरो करतो. याच कारणांसाठी तो एके काळी गो. रा. खैरनार, अरुण भाटिया, अण्णा हजारे यांच्यासारख्यांच्या मागे उभा राहिला. नंतरच्या काळात अरविंद केजरीवाल यांच्यामागे गेला आणि दोन वर्षांपूर्वी नरेंद्र मोदी यांच्यामागे गेला. ‘मोदी लाट’ असे त्याचे वर्णन केले गेले. पूर्ण बहुमताने देशातील जनतेने मोदींना पंतप्रधान म्हणून निवडून दिले. राजीव गांधी यांच्यानंतर इतके घवघवीत यश मिळवण्याची किमया मोदी यांना साधली, कारण मध्यमवर्ग त्यांच्या बाजूने उभा राहिला! ‘भारतीर मध्यमवर्गाचे भाष्यकार’ पवन वर्मा यांनी ‘द न्यू इंडियन मिडल क्लास - द चॅलेंज ऑफ 2014 अँड बियाँड’ (हार्पर कॉलिन्स, नवी दिल्ली, २०१४) या त्यांच्या नव्या पुस्तकात या भारतीय नव-मध्यमवर्गाची सात वैशिष्ट्ये सांगितली आहेत. ती अशी - १) या वर्गाची वाढती आणि मतपेटीवर परिणाम करू शकणारी संख्या २) पॅन-इंडियनसारखा स्वत:चा विस्तारलेला समूह ३) स्वतःच्या वर्गाबाबतची सजगता ४) हा वर्ग वयाने पंचविशीच्या आतबाहेर असणे ५) सोशल मीडिया, इलेक्ट्रॉनिक मीडिया, मोबाइल या साधनांवरील या वर्गाचे आधिपत्य ६) सामाजिक प्रश्नांविषयीचे भान आणि ६) सरकार-प्रशासन यांच्या अकार्यक्षमतेविषयीची चीड. या सात कारणांमुळे या मध्यमवर्गाच्या व्यक्तिमत्त्वात, भूमिकेत, प्रभावात आणि गुणवत्तेत बदल झाला आहे. त्यामुळे सामाजिक प्रश्नांबाबत हा वर्ग रस्त्यावर उतरू लागला आहे, त्या विषयी स्वतःच्या परीने प्रतिक्रिया व्यक्त करू लागला आहे. ही चांगली गोष्ट असल्याचे वर्मा म्हणतात, पण त्याच वेळी 'या वर्गाची भविष्यातील दिशा काय असेल? त्याच्या या संतापाला आणि सामाजिकतेला भविष्यात क्रांतिकारी, सकारात्मक बदलाचे कोंदण मिळू शकेल काय? की आहे ते बदला, पण नवे काहीच धोरण नाही, असा हा प्रकार आहे? मध्यमवर्गाची ही ऊर्जा ‘गेम चेंजर’ ठरणार की ‘सिनिकल गेम प्लॅन’ ठरणार?' असे काही कळीचे प्रश्नही वर्मा यांनी उपस्थित केले आहेत. आक्रमक राष्ट्रवाद, पाकिस्तानला कायमचा धडा शिकवण्याची ईर्ष्या, काश्मीरबाबत अतिरेकी भावनाप्रधानता, धार्मिक प्रथा-परंपरांचे नाहक अवडंबर यांची मध्यमवर्ग पाठराखण करताना दिसतो आहे. या बहकलेल्या मध्यमवर्गाला काळा पैसा नष्ट करण्याचे गाजर दाखवून पंतप्रधान मोदी यांनी उल्लू बनवले आहे. एक महिना उलटला, तरी मोदींनी देशांतर्गत केलेल्या नोटबंदीच्या सर्जिकल स्ट्राईकचे अपेक्षित परिणाम दिसण्याची चिन्हे तर सोडाच, पण परिस्थिती पूर्वपदावरही येण्याची चिन्हे नाहीत. तरीही मध्यमवर्गाला त्याची फिकीर नाही. 'काळा पैसेवाल्यांची दुकाने कशी बंद होणार', या दिवास्वप्नातच तो रममाण आहे.  ४. भारत हे बहुभाषिक, बहुधर्मीय राष्ट्र असले, तरी ते संसदीय लोकशाही या एकात्म शासनप्रणालीखाली एकवटले आहे आणि ही संसदीय लोकशाही टिकवायची असेल, तर सरकारचे उत्तरदायित्व, न्यायपालिकेचे पावित्र्य आणि मध्यमवर्गाचा जबाबदारपणा अबाधित राहायला हवा; पण सध्या काय दिसते आहे? देशाचा पंतप्रधान एखाद्या संवेदनाहीन मध्यमवर्गीय माणसासारखा वागतो आहे; मध्यमवर्ग मुका, बहिरा आणि आंधळ्या माणसारखा अभिनय करतो आहे आणि सर्वोच्च न्यायालय कायदे करण्याचे, सक्ती करण्याचे सरकारी काम करते आहे. किती हळूहळू साचत चाललाय काळोख… तो आपल्या नाकातोंडाशी आल्यावरच आपण जागे होणार की त्याआधी, एवढाच काय तो प्रश्न आहे! editor@aksharnama.com 2 Like 1 Comments Print this page     Post Comment Bhagyashree Bhagwat Sun , 23 October 2016 Must Read. नेमका, संयत आणि प्रभावी! घडणार्‍या गोष्टींचा आणि त्यांच्यामागच्या अन्वयाचा परखड लेखाजोखा! अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा  Your email Subscribe ट्रेंडिंग लेख  हिचकॉकच्या रहस्यदालनाची टोपी उडवणारी गोष्ट  मराठीचे मारेकरी आपणच, अन्य कुणाला दोष देण्यात अर्थ नाही!  जब मिलते है यार, और बॅगपायपर (?) सोडा!  उत्तर प्रदेशने उभे केलेले प्रश्न  उत्तर प्रदेशचा जोर का झटका सदरे  संजय पवार  शर्मिला फडके  सायली राजाध्यक्ष  टेकचंद सोनवणे  अमोल उदगीरकर  चिंतामणी भिडे  डॉ. कुंदा प्रमिला निळकंठ  राजा कांदळकर  केशव परांजपे इतर लेख  उत्तर प्रदेशने उभे केलेले प्रश्न पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याविरोधात नेहमी शिमगा करणाऱ्यांना उत्तर प्रदेशातल्या विजयाने पुन्हा एकदा तोंडात बोट घालायला लावलं आहे. हा विजय साधासुधा नाही. याला राक्षसी बहुमतच म्हणावं लागेल. अखिलेश यादव यांच्या समाजवादी पक्षाला ४७ जागांवर आपटी खावी लागली, तर काँग्रेसला ७ जागा मिळवून तोंड लपवावं लागलं. मायावती यांच्या बहुजन समाज पक्षाचा हत्ती १९ जागांवर गाळात फसला........ राजा कांदळकर Sun , 12 March 2017 0 Comments 1 Like  उत्तर प्रदेशचा जोर का झटका उत्तर प्रदेशातील जातीय अस्मितेनं एकजूट असलेले सवर्ण २०१४ पासून भाजपसोबत सशक्तपणे उभे आहेत. येत्या काळात गैर-जाटव दलित, गैर-यादव मागासवर्गीय आणि सवर्ण या तिन्ही गटांमधील राजकीय सामंजस्य कायम ठेवणं हे भाजपपुढील आव्हान असेल. उत्तर प्रदेशमध्ये सामाजिक व आर्थिकदृष्ट्या सवर्ण सर्वाधिक प्रभावशाली आहेत, ज्याला आता त्यांच्या राजकीय प्रभावाची जोड मिळाली आहे........ परिमल माया सुधाकर Sun , 12 March 2017 0 Comments 1 Like  पंजाबमध्ये काँग्रेसचं पुनरुज्जीवन झालं, ते का? देशभर काँग्रेसचा पाडाव होत असताना पंजाबमध्ये सत्ताधारी अकाली दल-भाजपचा सणसणीत पराभव करत काँग्रेस पक्षाने स्पष्ट बहुमत मिळवल्याने हे यश या पक्षासाठी आशेचा किरण म्हणावा लागेल. काँग्रेसचा हा विजय उत्तरप्रदेश आणि उत्तराखंडमधील पराभवांच दुःख हलकं करणारा आहे. काँग्रेस हा पक्ष कोणत्याही राज्यात उभा राहू शकतो. परंतु, त्यासाठी स्थानिक नेतृत्वाचं वलय आणि सत्ता हस्तगत करण्यासाठीचे प्रयत्न यावर पक्षाचं यश अवलंबून आहे........ गंगाधर बनसोडे Sun , 12 March 2017 0 Comments 1 Like  मराठीचे मारेकरी आपणच, अन्य कुणाला दोष देण्यात अर्थ नाही! आपल्याच कृतीतून आपण ‘म’ मराठीचा राहूच दिला नाहीये. तो ‘म’ हृदयातून तसंच ठामपणे-बोलण्यात आणि व्यवहारात आला पाहिजे, ही आपली उत्कट भावना म्हणा की, तळमळीची इच्छाच नाहीये. आपण त्याबाबतीत केवळ बोलके शंख झालेलो आहोत आणि आपण मराठीच्या होणाऱ्या संकोचाबद्दल/ आक्रमणाबद्दल कोरडे उमाळे काढतो. त्यात खरंच तथ्य आहे? मराठीचे मारेकरी आपणच आहोत. अन्य कुणाला दोष देण्यात अर्थ नाही!....... प्रवीण बर्दापूरकर Sun , 12 March 2017 1 Comments 1 Like  मायावती या निवडणुकीच्या खऱ्या आणि एकमेव विजेत्या आहेत! सध्याच्या काळात कुठल्याही निवडणुकीची रणनीती प्रसारमाध्यमांशिवाय पूर्ण होऊ शकत नाही. मायावतींनी आपल्या आयुष्यातील सर्वांत महत्त्वाची निवडणूक प्रसारमाध्यमांशिवाय लढवली आहे. माझ्या दृष्टीने प्रसारमाध्यमांनी बनवलेल्या निवडणूक माहोलाच्या मायावती एकट्या विजेत्या आहेत. त्यांनी प्रसारमाध्यमांच्या व्याभिचारी दबावापुढे गुडघे टेकवले नाहीत. त्यांनी प्रसारमाध्यमांना महत्त्व दिलं नाही आणि माध्यमांनी त्यांना. ....... रविशकुमार, स्वैर अनुवाद - टीम अक्षरनामा Fri , 10 March 2017 0 Comments 1 Like  अशानं ती आगावू, उर्मट, संस्कारहीन ठरते; बेताल, वाह्यात ठरते? परवा जागतिक महिला दिन साजरा झाला. बाईचं, तिच्या असण्या-नसण्याचं, सामर्थ्याचं, सोशिकपणाचं कौतुकबितुक करून झालं. तिच्या कर्तृत्वाच्या भरारीविषयी बोलून झालं. बाई-पुरुषांचं एका वेगळ्या प्रकारचं सहजीवन हळूहळू सामावून घेतलं जाऊ लागलं आहे. त्याची काहीशी अपवादात्मक सुरुवातही झालेली आहे. त्या सहजीवनाचं स्वरूप सांगणारा हा लेख.......... शुभांगी गबाले Fri , 10 March 2017 0 Comments 1 Like  सरकारने दिल्या शेतकऱ्यांच्या हातावर तुरी... २०१४मध्ये मोदी सरकारने ‘पन्नास टक्के नफा देणारे हमीभाव शेतकऱ्यांना देऊ’ असं आश्वासन दिलं होतं. ते तर सरकारनेच पाळलं नाहीच, पण आता तुरीसाठी जो हमीभाव दिला होता, त्यापेक्षा बाजारभाव कमी झाला आहे. या प्रश्नांचं कुठलंही उत्तर न देता, मुख्यमंत्री व कृषीमंत्री शेतकऱ्यांच्या हातावर भरदिवसा तुरी देऊ पाहत आहेत........ प्रवीण मनोहर तोरडमल Thu , 09 March 2017 0 Comments 1 Like  इव्हेंटीकरणाच्या सापळ्यात ‘महिला दिन’! बलात्कार, लैंगिक शोषण, स्त्रियांचा व्यापार, संस्कृतीच्या नावाखाली त्यांची दडपशाही हे सगळं राजरोस सुरू असताना वर्षातला एक दिवस उठून स्त्रीशक्तीच्या नावाने गळे काढायचे, तेही इव्हेंटीकरणाला सोकावलेल्या बाजारव्यवस्थेनं, हे भयंकर दांभिकपणाचं आहे. या दिवसाची प्रतीकात्मकता मान्य केली तरी उरलेले ३६४ दिवस हीच व्यवस्था स्त्रीला वस्तू म्हणूनच वागवत-वापरत असते........ वैष्णवी जिंतुरकर Wed , 08 March 2017 1 Comments 3 Like  भारतीय पुरुषाची विकृत मानसिकता ‘भारतीय पुरुष’ हा अनेक विसंगतींनी भरलेला प्राणी आहे. सार्वजनिक जीवनात तो ‘राष्ट्र’वादी असतो, तर घरात ‘कर्ता पुरुष’ असतो. राष्ट्राच्या दृष्टीनं तो ‘गोरक्षक’ असतो, तर घरात तो ‘स्त्रीदेहा’चा रक्षक असतो. ‘राष्ट्र’ आणि ‘स्त्रीदेह’ या त्याच्या दोन महान जहागिऱ्या असतात. त्या दोन्हींना त्यानं हद्दी ठोकून ठेवलेल्या असतात. त्या हद्दींचा रक्षक या नात्यानं तो ‘कुणी अतीपणा करत नाही ना,’ हे जातीनं पाहतो........ शिव विश्वनाथन, अनुवाद – सविता दामले Wed , 08 March 2017 0 Comments 3 Like  अर्ध्या जगाचं लहानसं मनोगत हे मान्यच की, अर्ध जग महिलांचं आहे. अर्धा अवकाश मुलींनी व्यापलाय. पण उरलेल्या अर्ध्या जगात पुरुष आणि मुलं आहेत. त्यांच्या जगासोबत समजूत आणि सहमती ठेवतच महिलांना या जगात राहावं लागणार आहे. अशा वेळी ‘जागतिक महिला दिन’ साजरा होत असताना आजचा अर्ध्या जगातला तरुण काय विचार करतो उरलेल्या अर्ध्या जगातल्या मुली, स्त्रियांबाबत, हे जाणून घेण्याचा हा छोटासा प्रयत्न........ शर्मिष्ठा भोसले Wed , 08 March 2017 0 Comments 2 Like  स्त्रीभ्रूणहत्या रोखणं खरंच कठीण आहे काय? प्रत्येक डॉक्टरनं जर ठरवलं की, मी स्त्रीभ्रूणहत्या करणार नाही तर हे रोखणं अवघड आहे काय? डॉक्टरांची इच्छाशक्ती नक्कीच हे रोखू शकेल. अशा स्त्रीभ्रूणहत्या करणाऱ्या डॉक्टरांना जर संपूर्ण डॉक्टर असोसिएशन्सनी समज दिली तर हे थांबणार नाही का? प्रबळ इच्छाशक्ती आणि सामाजिक प्रश्नांबद्दलची संवेदनशीलता आवश्यक आहे. शिकलेली मुलगीही स्त्रीभ्रूणहत्येच्या गुन्ह्यात गोवली जाते, यासारखी शोकांतिका नाही!....... डॉ. संध्या शेलार Wed , 08 March 2017 4 Comments 3 Like  यशस्वी होण्याचं ओझं स्त्रियांवरच का लादलं जातं? यशस्वी होण्याचं ओझं स्त्रियांवर का लादलं जातं? यश हे हक्क मिळवण्यासाठीची पूर्वअट का असावी? यशस्वी न झालेल्या किंवा लौकिकार्थानं यश न मिळवलेल्या स्त्रियांच्या हक्कांचं काय? यश न मिळवताही आपले हक्क प्राप्त करण्याचा, आपल्या इच्छा पूर्ण करण्याची धडपड करण्याचा अधिकार सर्वांना आहे. यशासोबत स्त्रियांचं अस्तित्व जोडणं अत्यंत धोकादायक आणि उद्दिष्ट प्राप्तीला अडथळा आणणारं आहे, हे आपण ओळखलं पाहिजे........ अलका गाडगीळ Tue , 07 March 2017 0 Comments 1 Like  भारतीय आयटी उद्योगाचं नेमकं बिनसलं तरी काय? भारतीय कंपन्या धोका न पत्करता धोपटमार्गावरून जात राहिल्या आहेत. सध्याच्या मोबाईल अॅप्सच्या काळात तर मोजके कर्मचारी असलेल्या स्टार्टअप्सदेखील पाच-सहा वर्षांत अब्जावधींची उलाढाल करताना दिसत आहेत. त्या तुलनेत आपल्या आयटी कंपन्या ग्राहकांना केवळ संगणकीय सेवा पुरवण्यात धन्यता मानत आहेत. जगाकडे बघण्याच्या दृष्टिकोनात मूलभूत फरक केल्याशिवाय इथून पुढची वाटचाल सोपी नक्कीच नसेल........ स्वानंद पाषाणकर Mon , 06 March 2017 1 Comments 5 Like  मालदीव्ज नावाचा टाइम बॉम्ब गेल्या काही वर्षांमध्ये मालदीव्जमधला मुस्लीम तरुण कट्टरतावादाच्या विळख्यात अडकत चालला आहे. आज इस्लामिक स्टेटच्या वतीनं लढणाऱ्या दहशतवाद्यांमध्ये मालदीव्जमधल्या तरुणांची संख्या मोठी आहे. सौदी अरेबियातील वहाबी विचारसरणीनं मालदीव्जमध्ये हातपाय पसरायला सुरुवात केली होती. मालदीव्जचा हा टाइमबॉम्ब कुठल्याही क्षणी फुटेल, अशी परिस्थिती आहे........ चिंतामणी भिडे Mon , 06 March 2017 0 Comments 3 Like  फडणवीसांसाठी संधी की वैफल्याची विरलेली वस्त्रं? मतदार आणि विरोधी पक्षांनी दिलेल्या या दुर्मिळ संधीचं देवेंद्र फडणवीस सोनं करतात आणि आणखी पुढची मजल मारतात की, शरद पवार यांच्याप्रमाणं स्वप्नभंगातून आलेल्या वैफल्याची विरलेली वस्त्रं घालून आणखी काही वर्षांनी महाराष्ट्राच्या राजकारणात वावरताना दिसतात, याबद्दल आजच काही सांगता येणं कठीण आहे. पण फडणवीस यांच्या बाबतीत काय घडतं ते पाहणं मोठ्या उत्सुकतेचं आहे, यात मात्र शंका नाही. ....... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 04 March 2017 1 Comments 3 Like  …बाकी सगळा दुःखाचा अखंड राजकीय बाजार! ज्येष्ठ कथा-कादंबरीकार राजन खान यांचं हे मुक्तचिंतन...भारतीय लोकशाही, समाज, पक्ष, निवडणुका, माध्यमं, राजकारण, सहिष्णुता-असहिष्णुता यांच्याविषयीचं. मराठी लेखक अशा गंभीर विषयांवर बोलण्याचं टाळतात किंवा बोलतात तेव्हा अतिशय भाबडं किंवा दयनीय वाटावं असं बोलतात. त्या पार्श्वभूमीवर खान यांचं हे मुक्तचिंतन रोखठोक, थेट, नि:पक्ष, निर्भिड आणि समाजहिताचं आहे... त्यांनी गेल्या दोन महिन्यात लिहिलेल्या फेसबुक पोस्टचं संकलन....... राजन खान Fri , 03 March 2017 0 Comments 4 Like  ‘स्लमडॉग’च्या पल्याड मिलियन्स… अभिजनांच्या डोळ्यांत खुपणारे! धारावी हा एक चैतन्यशील आणि क्रियाशील लोकसमूह आहे. इथं अक्षुण्ण आशावाद सतत नांदत असतो. इथं प्रत्येक घरात निर्मितीची, दुरुस्तीची, पुर्ननिर्माणाची कामं अव्याहतपणे चालत असतात. याचं विलक्षण वैशिष्ट्य म्हणजे उद्योग आणि निवासांचा जवळचा नातेसंबध. प्रत्येक चौरस इंच भूमी काही तरी निर्माण करण्यासाठी वापरली जाते. अभिजनांच्या डोळ्यात मात्र ती खुपते. धारावीतील २.१६५ किमी भूमीवर बिल्डरांचा डोळा आहे........ अलका गाडगीळ Fri , 03 March 2017 0 Comments 2 Like  ‘कोंबडी अंडं घालते पण कलकलाट करते ब्रह्मांड घातल्यासारखा’! मराठी भाषा दिन विशेष : ‘कोंबडी अंडं घालते पण कलकलाट करते ब्रह्मांड घातल्यासारखा’ असे मार्क ट्वेन या अमेरिकन लेखकाने म्हटले आहे. मराठीच्या भवितव्याची आणि ‘मराठी वाचवा, मराठी वाचवा’ असा कंठशोष करणाऱ्यांची तऱ्हा यापेक्षा वेगळी नाही! मराठीच्या भवितव्याची आणि ‘मराठी वाचवा, मराठी वाचवा’ असा कंठशोष करणाऱ्यांची तऱ्हा यापेक्षा वेगळी नाही!....... राजन मांडवगणे Mon , 27 February 2017 0 Comments 2 Like  संमेलनाध्यक्षांना (यापुढे) मराठी भाषेबद्दल बोलण्याची बंदी (च) घालायला हवी! मराठी भाषा दिन विशेष : ९० वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन ३, ४, ५ फेब्रुवारी दरम्यान डोंबिवली इथं झालं. आजवर ९० संमेलनं झाली. प्रत्येक संमेलनाध्यक्ष मराठी भाषेचा ऱ्हास, तिची सद्यस्थिती आणि भविष्य यांविषयी बोलत आला आहे. ते सगळे निराशाजनक आणि कुचकामी ठरलेले आपण पाहतोच आहोत. तरीही ही मंडळी त्यातून काही बोध घेत नसतील, तर अध्यक्षीय भाषणात त्यावर बोलण्याचीच बंदी त्यांच्यावर घालायला हवी........ संपादक अक्षरनामा Mon , 27 February 2017 0 Comments 2 Like  देवेंद्र फडणवीसांनी ‘खोदा पहाड, (मगर) निकला जिनी’! युरोप-अमेरिकेत राजकीय पक्ष पोलिटिकल कार्पोरेशन म्हणून काम करतात. भाजप त्या वाटेनं प्रवास करत आहे. राज्यात नुकत्याच झालेल्या निवडणुकीत देवेंद्र फडणवीसांनी प्रोफेशनल पद्धतीने मुंबई राज्याचा पहाड खोदला… त्यातून त्यांच्या हाती जिनी लागला. हा जिनी त्यांची हवी ती इच्छा पूर्ण करू शकेल. हा जिनी जोपर्यंत फडणवीस यांच्या हातात आहे, तोपर्यंत राज्यात ‘देवेंद्रपर्व’ सुरू राहील........ राजा कांदळकर Mon , 27 February 2017 0 Comments 2 Like  शिवसेना-काँग्रेस–राष्ट्रवादी : सत्तेचा नवा ‘मुंबई-राज्य पॅटर्न’? राजकारणात कोणी कोणाचा कायमचा शत्रू किंवा मित्र नसतो, हे सत्तेचे सूत्र आहे. त्यामुळे महाराष्ट्रातही भाजपचे सर्व विरोधक एकत्र येऊ शकतात. हे सूत्र मुंबई आणि महाराष्ट्र विधानसभेत प्रस्थापित झाले, तरच भाजपचा उधळलेला वारू रोखला जाऊ शकतो, यावर या तिन्ही पक्षांचा ठाम विश्वास आहे. थोडक्यात येत्या काही दिवसांत महाराष्ट्रात राजकीय भूकंप होणार हे मात्र नक्की........ मोतीराम पौळ Mon , 27 February 2017 1 Comments 2 Like  लेखकाने ‘स्वास्थ्यहारक’च लिहावे! “बाजारात भलेही ‘स्वास्थ्यकारक’ जगण्याची उत्पादने भरमसाठ असतील, पण लेखकाने मात्र ‘स्वास्थ्यहारक’च लिहावे. वाचून प्रश्न पडावा, झोप उडावी, अगणित भुंग्यांचे मोहोळ उठावे आणि त्याने वाचणारालाही दंश करावा असे लिहिण्यासाठी मी धडपडतो आहे. पायात काटा टोचल्यानंतर ठणकणाऱ्या वेदनेची कळ मरावी म्हणून त्या ठिकाणी मेण लाऊन त्याला आगीचा चटका दिला जायचा असे मी पाहिले आहे. लिहिणे ही मला तशी चटका देण्याची गोष्ट वाटते.” ....... आसाराम लोमटे Sun , 26 February 2017 0 Comments 2 Like  भाऊ (जांबुवंतराव धोटे) विदर्भाचे सिंह होते, शेवटपर्यंत सिंहासारखंच जगले! भाऊंचा प्रचार बिन पैशाचा असायचा. साधा चुना आणि काव मिळाला की, भिंती रंगवायच्या. तेही नसेल तर साध्या कोळशाने भिंतीवर लिहिलं जायचं. विदर्भाचं भलं व्हावं, लोकांना न्याय मिळावा, असं भाऊ आयुष्यभर तळमळीने सांगत राहिले, त्यासाठी लढत राहिले. आजच्या काळात गरिबांच्या मनात जागा मिळवणं सोपं नाही. त्याला फार मेहनत, स्वच्छ मन आणि चारित्र्य लागतं. ‘भागो मत, दुनिया बदलो’ असं भाऊ ठामपणे सांगत. भाऊ विदर्भाचे सिंह होते........ गोपाळकृष्ण गुणाले Sun , 26 February 2017 0 Comments 2 Like  जांबुवंतराव नावाचं एकाकी वादळ! सत्ताधुंदता, निष्ठाप्रतारणा हेच गुणवैशिष्ट्य झालेल्या वर्तमान राजकारणात जांबुवंतराव धोटे एखाद्या वाघासारखे वावरले आणि वादळासारखे घोंगावत राहिले. हा वाघ कोणत्याच राजकीय पक्षाच्या संधीसाधू मतलबाच्या पिंजऱ्यात अडकणं शक्यच नव्हतं. माणसांच्या ओंजळीत न मावणारा, झंझावाती वादळासारखा माणूस दहा हजार वर्षांत एकदाच जन्माला येतो. जांबुवंतराव धोटे त्यापैकी एक........ प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 25 February 2017 3 Comments 4 Like  नवमध्यमवर्गीयांचा URBANE पक्ष, URBANE मुख्यमंत्री! महाराष्ट्रासारख्या नागरीकरणाच्या बाबतीत अत्यंत आघाडीवर असलेल्या राज्यात नवमध्यमवर्गीय मतदाराला आपल्या भाषा, आकांक्षा समजू शकणारा त्यातल्या त्यात भाजप हाच जवळचा पक्ष वाटावा यात नवल काही नाही. मोदींसारखं नेतृत्व, काहीही भानगड न करता राज्याचं नेतृत्व करणारा फडणवीसांसारखा सुशिक्षित चेहरा आणि नोटाबंदीसारखी कल्पना, याच्या कडबोळ्यातून भाजपला मोठ्या प्रमाणात मतदान झालं असावं........ अभय टिळक Fri , 24 February 2017 1 Comments 3 Like  देशात नरेंद्र (मोदी) आणि महाराष्ट्रात देवेंद्र (फडणवीस)! दोन-अडीच वर्षांपूर्वी नरेंद्र मोदी यांनी लोकसभा निवडणुकीमध्ये जे अभूतपूर्व यश मिळवले, तशाच प्रकारचे यश महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी महाराष्ट्रातल्या महानगरपालिका, जिल्हा परिषदा आणि पंचायत समित्यांच्या निवडणुकांमध्ये मिळवले आहे. फडणवीसांच्या या जवळपास एकहाती विजयाचा शिल्पकार आहे, महाराष्ट्रीय नवमध्यमवर्ग! त्यामुळे या वर्गातील बदलांची नोंद घेणं गरजेचं आहे........ राम जगताप Fri , 24 February 2017 2 Comments 3 Like  ‘अमेरिका फर्स्ट’ची ‘ट्रम्पेट’ वाजवणारा अमेरिकन व्यंगचित्रकार! अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी ‘अमेरिका फर्स्ट’ चा नारा देत निवडणूक लढवली, जिंकली. आता ते याच धोरणाला पुढे रेटत अमेरिकीतील उपऱ्यांवर वेगवेगळ्या प्रकारे निर्बंध आणू पाहत आहेत. ‘अमेरिका फर्स्ट’ हे धोरण दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळातही अमेरिकेत राबवले गेले होते. तेव्हा त्याची व्यंगचित्रांच्या माध्यमातून थिओडोर झ्युस यांनी खिल्ली उडवली होती. त्याविषयी…....... मूळ लेखिका – मॉली गॉट्स्चॉक, मराठी अनुवाद- सविता दामले Thu , 23 February 2017 0 Comments 1 Like  ‘ट्रम्प ही सबंध जगावरच आलेली आपत्ती आहे’ : सुनील देशमुख ९ नोव्हेंबर २०१६ रोजी डोनाल्ड ट्रम्प हे अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षपदी निवडून आले. १० नाव्हेंबर रोजी मूळचे सांगलीचे पण गेली ४० वर्षं अमेरिकेत राहत असलेल्या सुनील देशमुख यांची ट्रम्प यांच्याविषयीची मुलाखत ‘अक्षरनामा’वर प्रकाशित झाली. तिचं हे पुनर्मुद्रण. ट्रम्प यांच्या ‘अमेरिका फर्स्ट’ या धोरणामागची मनोवृत्ती समजून घेण्यासाठी ही मुलाखत विशेष साहाय्यकारी ठरू शकते........ टीम अक्षरनामा Thu , 23 February 2017 1 Comments 1 Like  फडणवीस पडोत, ही कुणाकुणाची इच्छा! पक्षाचा विस्तार करण्यात मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीसांची बाजी; आक्रमक प्रचार, जाहिराती करण्यात बाजी; सेनेला धोबीपछाड करण्यात बाजी; राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसचे लोक फोडण्यात बाजी; या सगळ्यामुळे फडणवीस पडो ही सेना, राष्ट्रवादी आणि काँग्रेस या सर्वांची इच्छा नसली तरच नवल! फडणवीसांची ही बाजी भाजपमध्येही अनेकांना खुपत असणार हेही स्पष्ट आहे. खुद्द नितीन गडकरी केंद्रातून राज्यात येण्यासाठी उत्सुक आहेत........ राजा कांदळकर Wed , 22 February 2017 1 Comments 1 Like  मुख्यमंत्र्यांच्या सभेचा पुण्यात फ्लॉप शो झाला, तो का? आता सारा देशच आपण पादाक्रांत करणार अशा आवेशाने निघालेल्या मुख्यमंत्र्यांची आणि तीही पुण्यातील भाजपा/संघ यांचा बालेकिल्ला असलेल्या ठिकाणी संख्येअभावी रद्द करावी लागली. एखाद्या मुख्यमंत्र्याची पुरेशा उपस्थितीअभावी सभा रद्द होते तेव्हा ती केवळ त्यांची नामुष्की तर असतेच पण ती अनेक प्रकारच्या बदलांची नांदीही असू शकते. वर मांडलेल्या सहा शक्यतांपैकी कोणकोणत्या वास्तवात दिसू लागतील हे येणारा काळच सांगू शकेल........ डॉ. मंदार काळे Mon , 20 February 2017 0 Comments 4 Like  काल प्रचाराच्या तोफा थंडावल्या, उद्या निकालाचे बॉम्बगोळे फुलारतील! राज्यातील मुंबईसह अन्य नऊ महागनरपालिका आणि पंचवीस जिल्हा परिषदांच्या निवडणुकांच्या प्रचाराच्या तोफा रविवारी थंडावल्या. उद्या प्रत्यक्ष मतदान होईल. स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या या निवडणुकीमध्ये सत्ताधारी पक्ष विरुद्ध सत्तेत नसलेले पक्ष असे चित्र दिसायला हवे होते. असो. उद्या मतदानाला जाण्यापूर्वी आज थोडासा गृहपाठ म्हणून खालील लेख जरूर पहा, वाचा आणि शक्य झाल्यास त्यावर अंमलही करा........ टीम अक्षरनामा Mon , 20 February 2017 0 Comments 2 Like  शिवरायांचं ‘मटेरियल मार्केट’ आणि ‘कमोडिटी शिवबा’! हिंदू, क्षत्रिय, मराठा यांचे ब्रँड म्हणून कडवेपणाचं उदात्तीकरण करणं सुरू झालं. आणि बघता-बघता शिवराय पुस्तकातून बाहेर आले. पोस्टर्स, सिनेमा, व्याख्यानांतून आम्ही मिळेल ते शिवराय स्वीकारत गेलो. जागतिकीकरणानं शिवरायांचं ‘मटेरियल मार्केट’ उभं केलं. असा हा ‘कमोडिटी शिवबा’ थेट इंटरनॅशनल ब्रँडपर्यंत येऊन पोहचला. शिवजयंतीला ग्लॅमर प्राप्त झालं आणि डीजेच्या अश्लील ठेक्यावर मावळे ताल धरू लागले........ कलिम अजीम Mon , 20 February 2017 2 Comments 6 Like  अमेरिका – जपान संबंध आणि चीनचा थयथयाट! अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी जपानच्या संरक्षणाची निःसंदिग्ध ग्वाही दिल्यानंतर चिनी सरकारच्या अधिकृत प्रसारमाध्यमांनी अपेक्षेप्रमाणेच अमेरिका आणि जपानवर टीका केली. जपान चीनचा बागुलबुवा उभा करून अमेरिकेशी अधिक जवळीक साधत असल्याची टीका चिनी कम्युनिस्ट पक्षाच्या ‘पीपल्स डेली’ या अधिकृत दैनिकानं केली आहे. त्यामुळे अमेरिका-जपान संबंधांचा बाण योग्य ठिकाणी लागला, असं म्हणावं लागेल........ चिंतामणी भिडे Mon , 20 February 2017 0 Comments 4 Like  मुख्यमंत्री, ऐका ही अस्वस्थ समाजमनाची स्पंदनं... निवडणुकीच्या काळात घेत असलेल्या अविश्रांत श्रमांचे पडसाद चेहऱ्यावर दिसणाऱ्या फडणवीस यांच्या ‘किचन कॅबिनेट’मधील लोकांचा उल्लेख मंत्रालयाच्या प्रेस रूममध्ये ‘लष्कर-ए-देवेंद्र’ असा होतो असं कळलं. ​सॅल्यूट​ करणं आणि हुकुमाचं पालन करणं एवढंच लष्करातल्या सैनिकांना माहिती असतं. त्यांच्याकडून कमांडरला वस्तुस्थितीची जाणीव परखडपणे करून देण्याचं धैर्य अपेक्षित नसतं! ....... ​​ प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 18 February 2017 0 Comments 3 Like  मानसिकतेपक्षा केवळ ‘टायर’ बदलणारे भारतीय लोक... निवडणुकीचे पडघम गावागावाच्या कानाकोपऱ्यात वाजू लागले. पक्षाचे उमेदवार जाहीर होऊ लागले आणि ते मतदारराजाच्या दारात जाऊन आपले जोडे झिजवू लागले. विनम्र होऊन, हात जोडून आपली ओळख सांगत मतदारराजाच्या मोठेपणाबद्दल तोंडभरून बोलू लागले. मतदारही या गोडगोड बोलण्यानं हुरळू लागला. त्यांनी दिलेल्या साड्या, भेटवस्तू पैसे घेऊ लागला. मतदार, कार्यकर्ता, त्यापेक्षा मोठा कार्यकर्ता यांचे रेट राजरोस चर्चेचा विषय होत राहिला........ डॉ. संध्या शेलार Fri , 17 February 2017 1 Comments 4 Like  प्लीज गो वोट बाबा, प्लीज गो वोट, बट कुणाला डोन्ट वोट? मतदार म्हणून आपण आपल्या योग्य निवडीतून नक्कीच बदल घडवून आणू शकतो. त्यासाठी मतदान करायलाच हवं. पण कुणाला मत द्यावं असा प्रश्न आपल्यासमोर उभा ठाकलेला असतो. तो संभ्रम दूर करणारा, कुणाला मत द्यायचं आणि कुणाला नाही याबाबत मार्गदर्शन करणारा ‘प्लीज गो व्होट’ हा अनोखा म्युझिक व्हिडिओ आहे........ टीम अक्षरनामा Wed , 15 February 2017 0 Comments 2 Like  महाराष्ट्राचा खराखुरा व्हॅलेंटाइन! आज एका व्यक्तीचा वाढदिवसही आहे, असं तुम्हाला सांगितलं तर? तुमची पहिली प्रतिक्रिया काय असेल? पुढे असंही सांगितलं की, हा त्या व्यक्तीचा ९९वा वाढदिवस आहे. म्हणजे त्या व्यक्तीनं आजच शंभराव्या वर्षांत पर्दापण केलं आहे... मेहेंदळे हे अख्ख्या महाराष्ट्राचे खरेखुरे व्हॅलेटाइन आहेत, एवढी एक गोष्ट जरी आपण समजून घेतली तरी पुष्कळ आहे!....... टीम अक्षरनामा Tue , 14 February 2017 0 Comments 3 Like  दीक्षाभूमीवर बहुजनांची बौद्ध धर्मात ‘घरवापसी’! २५ डिसेंबर रोजी सरसंघचालक मोहन भागवतांनी दुसऱ्या धर्मात गेलेल्या हिंदू धर्मियांना पुनश्च हिंदु धर्मात आणण्याचं, एक प्रकारे ते पूर्वीपासूनच राबवत असलेल्या ‘घर वापसी’चं आवाहन बैठकीतील उपस्थितांना केलं. पण त्यांच्या दुर्दैवानं त्याच दिवशी नागपुरातच दीक्षा भूमीवर हजारो ओबीसींनी बौद्ध धर्माची दीक्षा घेतली. एकप्रकारे या ओबीसी बहुजनांनी आपल्या मूळ घरात म्हणजे बौद्ध धर्मात ‘घर वापसी’च केली........ कॉ. भीमराव बनसोड Mon , 13 February 2017 0 Comments 2 Like  मी मराठी भाषाभिमानी आहे की नाही? मराठीवर अतिक्रमण करणाऱ्या भाषांमध्ये इंग्रजीचा जितका दु:स्वास केला जातो, तितका इतर कुठल्याही भाषेचा केला जात नाही. मराठी भाषा समृद्ध होण्यासाठी प्रयत्न करा, जमत नसेल तर गप्प बसा किंवा इतर लोक जे प्रयत्न करताहेत त्याचा, त्यांच्या कलाकृतींचा आस्वाद घ्या. मराठी भाषेचा आणि साहित्याचा भूतकाळ आणि वर्तमानकाळ देदीप्यमान तर आहेच, पण भविष्यकाळही उज्ज्वल आहे........ आदित्य कोरडे Mon , 13 February 2017 2 Comments 4 Like  ‘राज, तुम्हारा चुक्याच!’ राज यांचा प्रस्ताव नाकारून ‘एकही मारा मगर, क्या सॉलिड मारा’सकट आजवर झालेल्या सर्व उपमर्दांचा शिवसेनेनं सूड उगवला. सेनेला युतीचा प्रस्ताव देण्याची राज यांची कृती चुकलीच. पु. ल. देशपांडे यांच्या एका लेखाच्या शीर्षकाचा आधार घेऊन सांगायचं तर – ‘राज, तुम्हारा चुक्याच!’ या प्रस्तावामुळे मनसेच्या मनोधैर्याचं खच्चीकरणच झालं आणि हा प्रस्ताव स्वीकारुन वडीलधारा उमदेपणा दाखवण्याची संधी उद्धव ठाकरे यांनीही हातची गमावली......... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 11 February 2017 0 Comments 3 Like  वळूच्या शिंगावर लटकलेले राष्ट्रीयत्व! आजही ज्या देशात ऑनर किलिंगचे प्रमाण फार मोठे आहे, गर्भलिंग निवड आणि स्त्रीभ्रूणहत्या होत आहेत, ज्या देशात स्त्रियांच्या दडपणुकीचे अनेक मार्ग अवलंबले जातात, अशा देशात पशु आणि स्त्रियांचा सन्मान कसा होईल? उलट अशा प्रकारची सांस्कृतिक प्रतीके नेहमीच दडपणुकीची हत्यारे बनतात. चांगली मूल्ये दडवून माणसाला आंधळे बनवणाऱ्या मूल्यांचा गौरव करणाऱ्या संस्कृतिरक्षकांची खेळी आपण कधी बरे ओळखणार?....... डॉ. कुंदा प्रमिला निळकंठ Fri , 10 February 2017 0 Comments 3 Like  …आय अॅम प्राऊड ऑफ यू, प्रज्ञा! प्रज्ञा एक आत्यंतिक जिवंत माणूस आहे. सच्ची आहे. दांडगटपणादेखील एवढ्या सच्चेपणाने करते की बस्स. त्यामुळं तो अत्यंत अल्पजीवी असतो! मुळात ती एक सच्ची कवयित्री आहे. तिची कविता तिच्यापुढची आहे, असं माझं ठाम मत आहे. प्रज्ञा आधुनिक आहे. पारंपरिक आहे. उत्तराधुनिक आहे. अवखळ आहे. कायम दुग्ध्यात असणारी विदूषी आहे. अतिशय तीक्ष्ण आहे. तीव्र बुद्धिमान आहे. प्रचंड सेंटी आहे........ अभय कांता Thu , 09 February 2017 1 Comments 5 Like  आगऱ्यांनी साहित्य संमेलन भरवले, म्हणून ब्राह्मणांनी बहिष्कार टाकला? आगऱ्यांनी साहित्य संमेलन भरवले म्हणून उच्चवर्णीय ब्राह्मणांनी त्यावर बहिष्कार टाकला? खरोखरच असं घडलं का? ‘त्यांनी पदर ओढला म्हणून तिने पातळ सोडलं, खरा प्रकार एवढाच झाला’ अशी एक विंदा करंदीकर यांची विरुपिका आहे. आगरी विरुद्ध उच्चवर्णीय ब्राह्मण वादामुळे हे संमेलन फ्लॉप झाले असेल तर विंदांची कविता केवळ आणीबाणीच्या काळालाच उद्देशून लिहिली होती, असं म्हणता येणार नाही........ टीम अक्षरनामा Wed , 08 February 2017 11 Comments 6 Like  माणूस : खुर्चीअल्याडचा आणि पल्याडचा काश्मीर ते कन्याकुमारीपर्यंत कुठेही जा; प्रत्येक कार्यालयात, खुर्चीतली माणसं आणि खुर्चीसमोर ताकळत उभी असलेली माणसं असे माणसांचे दोन तट पडलेले दिसतील. खुर्चीच्या पलीकडली माणसं गुर्मीत तर अलीकडली माणसं गरजू आणि म्हणून केविलवाणी, असं जिथं तिथं द्दश्य. खुर्चीपलीकडल्या बथ्थड चेहऱ्याच्या माणसांची एक टोळी या देशात आहे. आणि मंत्री-संत्री नाही तर ही टोळीच या देशातल्या लोकांवर राज्य करते आहे........ अवधूत परळकर Tue , 07 February 2017 0 Comments 2 Like  ‘गर्दीकडून दर्दीं’कडे जाणारे ‘ट्रेंडसेंटर’ साहित्य संमेलन! ९० वे अ.भा.मराठी साहित्य संमेलन ३, ४, ५ फेब्रुवारी दरम्यान डोंबिवली इथं संपन्न झालं. ‘गर्दीकडून दर्दींकडे जाणारे संमेलन’, ‘ट्रेंडसेंटर संमेलन’ असे या संमेलनाचे वर्णन केले. ते अगदी शंभर टक्के खरे आहे. हे संमेलन ‘ट्रेंडसेटर’ होतेच. कारण गर्दीऐवजी दर्दी साहित्यरसिक या संमेलनात होते. त्यातले बरेचशे मुख्य मंडपाच्या आवारातील पेनाच्या आणि इतर प्रतिकृतींसमोर उभे राहून सेल्फी काढून घेत होते........ टीम अक्षरनामा Mon , 06 February 2017 0 Comments 2 Like  अमेरिका-इस्रायल-भारत – जागतिक राजकारणातील नवा त्रिकोण अमेरिकेत डोनाल्ड ट्रम्प सत्तेवर आल्यानंतर त्यांनी ओबामांच्या काळात असलेलं इस्रायलशी फटकून वागण्याचं धोरण बदलण्याचे संकेत दिले आहेत. ट्रम्प यांच्या परराष्ट्र धोरणात आणि दहशतवादविरोधी लढाईत भारताला महत्त्वाचं स्थान असणार आहे, हेही त्यांच्या टीमने अनेकदा स्पष्ट केलंय. त्यामुळे भविष्यात खरोखर अमेरिका-इस्रायल-भारत असा त्रिकोण निर्माण झाला तर आश्चर्य वाटायला नको........ चिंतामणी भिडे Mon , 06 February 2017 0 Comments 3 Like  संमेलनाध्यक्ष अक्षयकुमार काळे काय बोलले, तुम्हाला काही कळले? ९०व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष डॉ. अक्षयकुमार काळे यांच्या अध्यक्षीय भाषणाची दखल ना प्रसारमाध्यमांनी घेतली, ना साहित्यक्षेक्षाने घेतली ना साहित्य संमेलनाला उपस्थित असलेल्या साहित्यरसिकांनी घेतली. कारण तशी दखल घेण्यासारखे त्यात काहीही नाही. ३०-४० वर्षं निष्ठेने साहित्य समीक्षा करणाऱ्या व्यक्तीकडे इतक्या वर्षांनंतरही फारसे काही सांगण्यासारखे नसावे, हा दैवदुर्विलासच म्हणावा लागेल. ....... टप्पू सुलतान Sun , 05 February 2017 3 Comments 3 Like  नो पार्टी इज डिफरन्ट, ऑल आर इन द सेम बोट! ‘पार्टी वुईथ डिफरन्स’ असं कितीही म्हणवून घेतलं तरी भाजप अन्य कोणत्याही राजकीय पक्षापेक्षा मुळीच वेगळा नाही. राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष अजून पराभव आणि चौकशींच्या भीतीच्या ग्लानीत आहे. राज ठाकरे यांच्या महाराष्ट्र नव निर्माण सेनेची अवस्था केविलवाणी झालेली आहे, तर रिपब्लिकन पक्षाचे वेगवेगळे गट सत्तेसाठी प्रस्थापित पक्षांचा उदार आश्रय कसा मिळेल याच्या घोर काळजीत आहेत........ प्रवीण बर्दापूरकर Sun , 05 February 2017 0 Comments 1 Like  माधुरी पुरंदरे यांच्या पुस्तकांविना बालपण अधुरे! नुसतं बोलून काहीच होत नाही, प्रत्यक्ष काम करायला हवं, या न्यायाने पुरंदरे यांनी गेल्या वीसेक वर्षांत बाल ते किशोरवयीन मुलांसाठी अतिशय सकस साहित्यनिर्मिती केली आहे. आजघडीला मराठीमध्ये मुलांसाठी सकस आणि दर्जेदार लिहिणाऱ्या दुसरा लेखक मराठीमध्ये नाही. माधुरी पुरंदरे यांच्या पुस्तकांविना बालपण अधुरं आहे, याची साक्ष पटवणारं हे ग्रंथदालन आहे........ टीम अक्षरनामा Sat , 04 February 2017 0 Comments 1 Like  नाही पापलेट, नाही सुरमई; म्हणून का तुम्ही साहित्य संमेलनाकडे फिरकत नाही? डोंबिवलीत भरलेल्या ९०व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचा पहिला दिवस फ्लॉप गेला. ना उदघाटनाच्या कार्यक्रमाला गर्दी होती, ना पुस्तक प्रदर्शनाला, ना इतर कार्यक्रमांना, ना खाद्यपदार्थांच्या स्टॉल्सवर... सगळीकडे शुकशुकाट होता. आगरी युथ फोरमने हे संमेलन आयोजित करूनही पापलेट, बांगडे, सुरमई, कोळंबी, रावस, मोरी, चिंबोरी यापैकी काहीच जेवणात नाही. म्हणून कदाचित हा प्रकार घडला असावा........ टीम अक्षरनामा Sat , 04 February 2017 0 Comments 1 Like  डोंबिवलीक येवा, साहित्य संमेलन आपलाच आसा! ९० वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन ३, ४, ५ फेब्रुवारी दरम्यान डोंबिवली इथं होत आहे. न भुतो न भविष्यती अशा पद्धतीचं हे संमेलन होऊ घातलं आहे, असा एकंदर त्याचा रागरंग दिसतो आहे. एकीकडे संमेलनाच्या निमित्तानं दरवर्षी जे वावदूक वाद होतात, तसं काहीही यंदा होताना दिसत नाही. तेव्हा तुम्ही डोंबिवलीक येवा, साहित्य संमेलन आपलाच आसा! संमेलनस्थळाची ही चित्रमय झलक....... टीम अक्षरनामा Fri , 03 February 2017 0 Comments 1 Like  समाजाचा खणखणीत आवाज व्हावंसं वाटलं… एका पाश्चिमात्य लेखकानं म्हटल्याप्रमाणे, ‘लेखकाला लेखनाचा शाप मिळालेला असतो आणि शापमुक्त होण्यासाठी त्याला लिहिण्याखेरीज दुसरा उपचारच नसतो.’ म्हणूनच कथा माझी सहचरिणी आहे, तिच्या जन्माचे डोहाळे अस्वस्थ करणारे आहेत. तिच्यासाठीची व्याकूळता प्रसुतीवेदनेपेक्षा कमी नसते. या वेदनेतून जन्माला येणारी कथा ही अलौकिक पातळीवरचं समाधान देणारी असते, हे मात्र निश्चित........ अनिता यलमटे Fri , 03 February 2017 0 Comments 1 Like  स्त्रियांच्या वेदनांना मुखर करण्याचा प्रयत्न स्त्रीवादी लेखनाच्या मर्यादा सांगताना अशी टीका केली जाते की, स्त्रिया त्यांच्या ‘चूल-मूल’च्या बाहेर येऊन लेखन करत नाहीत. पण हे शंभर टक्के खरं वाटत नाही. कारण चौकटीच्या आतलं तिचं जगणं, तिचे अनुभव इतके व्यापक आणि भयानक आहेत की, तेही समग्रपणे काही अपवाद वगळता साहित्यात आले नाहीत. हे सगळे अनुभव, प्रश्न लेखनातून यावेत यासाठी माझे प्रयत्न आहेत........ मेनका धुमाळे Fri , 03 February 2017 0 Comments 1 Like  लिहिणं ही भूमिगत राहून करावयाची राजकीय कृती आहे! माझ्या मते लिहिणं ही एक भूमिगत राहून करावयाची राजकीय कृती आहे. शिवाय ती एक जोखीमही आहे. चांगलं लिहिणाऱ्याला सगळ्यात मोठा धोका हा ‘करिअरिस्ट’ होण्याचा असतो. यापासून आपण स्वत:ला वाचवलं पाहिजे. प्रत्येक कवी-लेखकाची कलाकृती ही त्याच्या स्वत:च्या मान्यतांचा, त्याच्यावर असणाऱ्या विचारधारांचा प्रभाव घेऊन येत असते. तो त्याच्या जगण्याला सर्वाधिक समांतर असणारी वैचारिक भूमिका स्वीकारत असतो........ संदीप जगदाळे Fri , 03 February 2017 3 Comments 3 Like  लेखक म्हणून असलेलं कर्तेपण गळून पडावं, माझ्या कथा निनावी व्हाव्यात... जलाशयावरून मुक्त विहार करणाऱ्या परदेशी पक्ष्यांच्या थव्याकडं पाहून मला नेहमी वाटतं की, या पक्ष्यांच्या पायाला चिकटून आलेल्या मातीचे काही कण माझ्या पदरात पडावेत आणि माझ्या कथेतली काही बीजं त्यांच्या पायाला चिकटून त्यांच्यासोबत दूरदूर जावीत. मला सारखं वाटतं, माझं लेखक म्हणून असलेलं कर्तेपण गळून पडावं, नाव मिटून जावं, माझ्या कथा निनावी, पण सार्वत्रिक, सार्वकालिक ठराव्यात. त्या लोककथा व्हाव्यात........ हंसराज जाधव Fri , 03 February 2017 0 Comments 1 Like  इस्रायलचा प्राचीन इतिहास आणि ज्यूंच्या हक्काच्या भूमीची पार्श्वभूमी (भाग २) ज्या अरब राष्ट्रांशी जन्मापासून उभा दावा इस्रायलचा आहे, तिथे गेली सतत ७० वर्षं लोकशाही नांदते आहे. अरब राष्ट्रांचं काय! इस्रायल हे अरबी लांडग्यांच्या घोळक्यात सापडलेलं एक दुर्बळ कोकरू नक्कीच नाही. पण त्यांच्याकरता हा संघर्ष जीवन-मरणाचा, अस्तित्वाचा आहे, हेही आपण विसरून चालणार नाही. ते तर विसरत नाहीत. त्यांच्या प्रत्येक कृतीकडे पाहताना हा पैलू लक्षात घेणं गरजेचं आहे........ आदित्य कोरडे Tue , 31 January 2017 5 Comments 6 Like  इस्रायलचा प्राचीन इतिहास आणि ज्यूंच्या हक्काच्या भूमीची पार्श्वभूमी (भाग १) विसावं शतक हे अनेक अर्थानं अभूतपूर्व असं होतं. मानवी संस्कृतीच्या-सभ्यतेच्या इतिहासात इतक्या मोठ्या घडामोडी, इतकी प्रचंड उलथापालथ त्याआधीच्या कुठल्याही शतकात क्वचितच झाली असेल. पहिल्या व दुसऱ्या महायुद्धाने जगाची घडीच बदलून गेली. दुसऱ्या महायुद्धामुळे जगभर विखुरलेल्या ज्यू लोकांना १४००-१५०० वर्षांच्या संघर्षमय वणवणीनंतर आणि अनन्वित अत्याचार, उपेक्षा व अवहेलना सोसल्यानंतर स्वत:चा देश मिळाला. त्याची ही कहाण....... आदित्य कोरडे Mon , 30 January 2017 1 Comments 3 Like  देणाऱ्यानं देत जावं, घेणाऱ्यानं घेत जावं... सर्चकडून आदिवासी युवक संघटन होण्यासाठी वेगवेगळे प्रयत्न केले जातात. त्यापैकी क्रीडा स्पर्धा हा महत्त्वाचा भाग असतो. सर्व संघांची जेवणाची व राहण्याची सोय गावकरी आपापल्या घरांतच करतात. डॉ. बंग यांच्या हस्ते क्रीडास्पर्धेचं उद्घाटन झालं. “जिंकणाऱ्या संघानं अगदी सहजपणं आपला करंडक हरणाऱ्या संघाला देऊन टाकावा, कारण ते तर जिंकलेलेच असतात,” हे त्यांचं वाक्य मनाच्या गाभाऱ्यात घर करून राहिलं........ डॉ. सुजित अडसूळ Sun , 29 January 2017 1 Comments 3 Like  ‘न उतले-मातले’ले दोन राज्यपाल! आसामचे राज्यपाल बनवारीलालजी पुरोहित आणि सिक्कीमचे राज्यपाल श्रीनिवासराव पाटील हे दोघेही मानाच्या मोठ्या पदानं मुळीच उतलेले-मातलेले नाहीत. मोठ्या आणि मानाच्या पदावर जाऊनही कायम अस्सल माणसासारखी वागणारी, पाय कायम जमिनीवर असणारी बनवारीलालजी पुरोहित तसंच श्रीनिवासराव पाटील यांच्यासारखी काही साधी तर, काही जिंदादिल आणि लुब्ध करणारी माणसं पत्रकारिता करताना भेटली आणि आमचंही जगणं उजळून निघालं........ प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 28 January 2017 0 Comments 2 Like  खरंच का शरद पवार पद्मविभूषण पुरस्कारासाठी १०० टक्के पात्र नाहीत? पवार पदमविभूषण पुरस्कारासाठी नक्कीच पात्र आहेत, किंबहुना त्याचे हक्कदारच आहे. पुढील महिन्यात पवारांच्या संसदीय कारकिर्दीला ५० वर्षे पूर्ण होतील. आजघडीलाच काय पण आजवर कोणत्याही महाराष्ट्रातील राजकारण्याला आपल्या संसदीय कारकिर्दीचा सुवर्णमहोत्सव पाहता आलेला नाही. आपण मनाचा जरा उमेदपणा दाखवायला हवा आणि आपल्या ‘नावडत्या’ माणसाच्या योग्य पात्रतेबाबत खिळाडूपणा दाखवायला हवा........ राम जगताप Fri , 27 January 2017 1 Comments 3 Like  ‘सोशल मीडिया’ होतोय ‘व्हायरल’, ‘चावड्या’ होताहेत ‘नावडत्या’! खेड्यात जवळपास घरटी मोबाईल आहे. शिकलेली नवी पिढी त्याचा सहजपणे वापर करू लागल्याने गावातील जिवंत इतिहासाचं प्रतिबिंब असलेल्या चावड्यांची जागा फेसबुक, व्हॉटसअॅप यांनी घेतली आहे. गावातील तरुण मुलं, शहाणी माणसंही आता आपला बराचसा वेळ त्यावर घालवतात. निवडणुकीचे फडही त्यावरच रंगू लागले आहेत. गावातील प्रत्येक व्हॉटसअॅप ग्रुपवर प्रचार-प्रसार सुरू झाला आहे........ मोतीराम पौळ Wed , 25 January 2017 0 Comments 2 Like  प्रियंका गांधी : ‘ना नफा ना तोटा’वाल्या नेत्या उत्तरप्रदेश विधानसभा निवडणुकीसाठी समाजवादी पार्टी व काँग्रेस यांची युती घडवून आणण्यात प्रियंका गांधी यांची भूमिका महत्त्वाची ठरल्याने त्यांच्या सक्रिय राजकारणाची चर्चा पुन्हा सुरू झाली आहे. त्यामुळे भाऊ, राहुल गांधी यांना प्रियंका यांच्याकडून असलेल्या अपेक्षा, सोनिया गांधी यांना प्रियंका यांच्याकडून असलेल्या अपेक्षा याविषयीचा हा ‘अक्षरनामा दिवाळी २०१६’मधील लेख पुनर्मुद्रित स्वरूपात........ टेकचंद सोनवणे Tue , 24 January 2017 0 Comments 2 Like  बोटांनी छेडीत।अशी एकतारी।लावूनिया उरी।गा तू देवा॥ आभाळाच्या दिशेनं त्या हात करून तार स्वरात आर्ततेनं देवाला आळवायच्या, तेव्हा असं वाटायचं की, खरंच त्यांना तो तिथं कुठेतरी दिसत असावा. हा स्वर खराच त्याच्यापर्यंत पोचतो आहे. शेवटी शांतपणे त्यांनी सगळी गती थांबवली. सगळ्या हालचाली बंद केल्या. डोळेही बंद केले. उजव्या हातातील एकतारी केवळ वाजत राहिली. ऐकता ऐकता रसिकांना असं वाटत होतं की, आपल्याही शरीरात ही एकतारी वाजत आहे........ श्रीकांत उमरीकर Tue , 24 January 2017 0 Comments 2 Like  भय इथले संपत नाही... अमेरिकेचा अध्यक्ष कितीही सर्वशक्तिमान असला तरी त्याच्या एकट्याच्या आवाक्यातली ही बाब आहे का? जागतिक राजकारणात इतके विविध फोर्सेस वेगवेगळ्या दिशांनी कार्यरत असतात. जी अमेरिका जागतिकीकरणाची जन्मदाती, आजवर जिने जागतिकीकरणाचा झेंडा उंच धरला, अवघ्या जगाला साम-दाम-दंड-भेद नीती वापरत जागतिकीकरणाच्या प्रवाहात ओढलं, तीच अमेरिका आज ट्रम्प यांच्या नेतृत्वाखाली पुन्हा एकदा स्वकोशात जाऊ बघत आहे........ चिंतामणी भिडे Mon , 23 January 2017 0 Comments 3 Like  जल्लिकट्टू : गोंधळलेल्या भूमिकांची अनावश्यक खडाजंगी (उत्तरार्ध) कायदा, शासन यांनी समूहाच्या आकांक्षा काही काळ दाबता येतात, पण मग त्या आकांक्षा योग्य मानणारा राजकीय गट उदयाला येतो आणि त्या आकांक्षाना मुद्दामहून खतपाणी घातलं जातं. जल्लिकट्टूचं आत्ता नेमकं हेच व्हायची शक्यता आहे. संवाद साधून माणसं बदलण्याचा रस्ता खडतर आहे. पण त्याला पर्यायही नाही. मानवी वर्तनाबाबतच्या चुकीच्या गृहीतकांवर आधारित कायदा, करिष्मा असलेला नेता, असे शॉर्टकट आगीतून फुफाट्यात घालण्याचीच शक्यता जास्त ....... किरण लिमये Sun , 22 January 2017 1 Comments 2 Like  जल्लिकट्टू : गोंधळलेल्या भूमिकांची अनावश्यक खडाजंगी (पूर्वार्ध) श्रद्धाआधारित मूल्यव्यवस्था काही प्राण्यांना संरक्षण देतात आणि बाकीच्यांना देत नाहीत. पण अशा व्यवस्थांची मूल्यं ही श्रद्धेनं ठरत असल्यानं ही विषमता श्रद्धाळूंना डाचत नाही. पण बुद्धिजीवी मनुष्य असं म्हणू शकणार नाही. आपल्यातले अनेक जण हे मर्यादित संवेदनशीलता आणि तार्किक सुसंगती वापरत असल्याने मांसाहारी असणं आणि त्याच वेळी प्राण्यांना क्रूर वागणूक देऊ नका अशा भूमिकेचे असू शकतात, किंवा काही प्राणी पूज्य वा निष�....... किरण लिमये Sat , 21 January 2017 0 Comments 2 Like  बराक ओबामांच्या दुःखद वारशाची कीव आज अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष बराक ओबामा यांचा व्हाइट हाउसमधील शेवटचा दिवस. आज ते नवनिर्वाचित राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्याकडे राष्ट्राध्यक्षपदाची सूत्रं सोपवतील. ओबामाच्या कौतुकाने न्हाऊन निघालेल्यांसाठी त्यांच्या कारकिर्दीची चिकित्सा करणारा दुसऱ्या बाजूचा लेख… हा मूळ इंग्रजी लेख ‘द गार्डियन’ या वर्तमानपत्रात ९ जानेवारी २०१७ रोजी प्रकाशित झाला होता. त्याचा मराठी अनुवाद........ कॉर्नेल वेस्ट, मराठी अनुवाद- सविता दामले Fri , 20 January 2017 0 Comments 2 Like  विजया राजाध्यक्ष : साहित्यावर उत्कटपणे प्रेम करणाऱ्या आस्वादक समीक्षक कुसुमाग्रज प्रतिष्ठानतर्फे दिला जाणारा जनस्थान पुरस्कार यंदा प्रसिद्ध समीक्षक व कथालेखिका विजया राजाध्यक्ष यांना जाहीर झाला आहे. येत्या २७ फेब्रुवारीला नाशिकला एका समारंभात तो त्यांना देण्यात येईल. विजयाबाई वृत्तीनं धार्मिक, सश्रद्ध आहेत. तोच प्रकार त्यांच्या लेखनाबाबतीतही आहे. पण विजयाबाईंच्या श्रद्धेला कर्मकांडाची झालर नसते. म्हणूनच त्यांना तटस्थ राहता येतं आणि मोकळेपणाने विचार करता येतो........ टीम अक्षरनामा Fri , 20 January 2017 0 Comments 2 Like  कज्जा मोठा घोरंधर अर्थात स्वतःशीच स्वतः केलेला कज्जा ३४ वे अस्मितादर्श साहित्य संमेलन १४-१५ जानेवारी दरम्यान प्रसिद्ध कवयित्री प्रज्ञा दया पवार यांच्या अध्यक्षतेखाली लातूर येथे पार पडले. समकालीन प्रश्नांना भिडणारे, त्यांचा सविस्तर आढावा घेणारे उदबोधक भाषण पवार यांनी केले. त्यांच्या प्रदीर्घ अध्यक्षीय भाषणाचा हा संपादित अंश.......... प्रज्ञा दया पवार Wed , 18 January 2017 0 Comments 4 Like  खाजगी कंपनीचे पॅनेल ग्रामपंचायतीची निवडणूक जिंकते तेव्हा... उद्योगपतींनी सार्वजनिक निवडणुका लढवल्याचे ऐकिवात होते. अंबानी-अदानींसारखे उद्योगपती उघड-उघडपणे एका विशिष्ट राजकीय पक्षाला वित्त पुरवठा करतात हेही ऐकले होते. पण एखाद्या उद्योगसमूहाने पक्ष स्थापन करून स्थानिक निवडणुकांमध्ये बाजी मारल्याचे तुम्ही ऐकले आहे का? असा प्रकार नुकताच केरळात घडला आहे. जे भल्या भल्या उद्योग सम्राटांना जमले नाही ते केरळमधलील एका खाजगी कंपनीने करून दाखवले आहे........ अलका गाडगीळ Wed , 18 January 2017 0 Comments 2 Like  मराठी ग़ज़लमध्ये कचरा फार झाला, कोण साफ करणार? मराठी ग़ज़लच्या विश्वात्मकतेची चर्चा करताना मला जास्त अवतरणं सुरेश भटांची द्यावी लागली, हे माझं नाही, मराठी ग़ज़लचं दुर्दैव आहे. मराठीत अजूनही सुरेश भटांना ओलांडून, मागे सारून, त्यांच्याही पुढे जाणारा ग़ज़लकार झाला नाही. समीक्षकांनी मराठी ग़ज़लकडे पाठ फिरवली. असं का व्हावं याचा तुम्ही विचार करणार का नाही? क्षमा करा, पण मराठी ग़ज़लची जरा जास्तच ‘चळवळ’ झाली आहे, हे त्याचं कारण आहे. ....... विश्वास वसेकर Mon , 16 January 2017 9 Comments 2 Like  अनिलकुमार साळवे : पुस्तकांपेक्षा माणसे वाचत आलेला नाटककार महाराष्ट्र फाउंडेशनच्या वतीने दिला जाणारा रा. शं. दातार नाट्य पुरस्कार यंदा अनिलकुमार साळवे यांना नुकताच पुण्यात समारंभपूर्वक देण्यात आला. औरंगाबाद येथील देवगिरी महाविद्यालयात नाट्यशास्त्र शिकवणारे साळवे यांना ‘ग्लोबल आडगाव’, ‘शेख मुहम्मद’ आणि ‘तिच्यासाठी वाट्टेल ते’ या तीन एकांकिका लेखनासाठी हा पुरस्कार देण्यात आला. त्यानिमित्ताने त्यांची ओळख करून देणारा हा विशेष लेख…....... संदीप बनसोडे Mon , 16 January 2017 0 Comments 2 Like  मारुती चितमपल्ली : वनसाधनामग्न संत-ऋषी मारुती चितमपल्ली हा माणूस खरंच संत किंवा ऋषी आहे. कोणतंही संकट आलं तरी शीतल छाया देण्याचं, फळण्याचं-फुलण्याचं असीमधारा व्रत वृक्ष पाळतोच; तो व्रतस्थ बाणा रानावनात राहून त्या वृक्षांकडूनच बहुदा चितमपल्ली शिकले असावेत. चितमपल्ली यांची ऋजुता आणि सुसंस्कृतपणा मनाच्या कुपीत महादुर्मिळ कस्तुरी गंधासारखा जपून ठेवावा असाच आहे. त्यांचं आत्मपर लेखनही त्यांच्यातल्या साधेपणा आणि व्यासंगाचा ऐवज आहे........ प्रवीण बर्दापूरकर Sun , 15 January 2017 0 Comments 2 Like  स्वामी विवेकानंद : धर्माचे वेड पांघरलेला ज्ञानी पुरुष अचानक भानावर येऊन विवेकानंद म्हणाले, ‘मी सेंट पॉलचा विचार करत होतो. त्याने ख्रिस्ताची शिकवण आत्मसात केली आणि प्रचंड विरोधाला न जुमानता त्या शिकवणीचा प्रसार केला. तो हे करू शकला कारण तो धर्माचे वेड पांघरलेला ज्ञानी पुरुष होता. मीसुद्धा धर्माचे वेड पांघरलेला माणूस आहे आणि मला कार्यकर्त्यांचा गट उभारायचा आहे.’....... सुशील सूर्यकांत लाड Fri , 13 January 2017 0 Comments 4 Like  दुसरे ट्विटर मराठी साहित्य संमेलन : ट्विटरवर मायमराठीचा जागर डोंबिवलीत ९०वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन होत असतानाच ट्विटरवरही मराठी भाषा आणि साहित्याचा जागर होणार आहे. मराठी भाषा आणि साहित्याला अधिक व्यापक करण्यासाठी ३ ते ते ६ फेब्रुवारी दरम्यान ‘ट्विटर मराठी साहित्य संमेलन’ आयोजित करण्यात आलं आहे. यंदा या संमेलनाचं दुसरं वर्ष आहे. मागच्या वर्षी झालेल्या संमेलनाला उत्स्फूर्त प्रतिसाद मिळाला होता. @MarathiWord या ट्विटर हँडलने हे संमेलन आयोजित केलं आहे. ....... चिन्मय पाटणकर Thu , 12 January 2017 0 Comments 2 Like  यास्मिन शेख : जन्माने ज्यू, लग्नाने मुस्लिम आणि पेशाने मराठी व्याकरणकार ‘१०० टक्के सुहृद’ असा शब्दप्रयोग हल्ली वापरला जात नाही. त्याचं एक कारण हा शब्दप्रयोग वापरावा अशा व्यक्तीही आपल्याला अवतीभवती दिसत नाहीत. पण हा शब्दप्रयोग वापरायचाच झाला तर तो बाईंबद्दल नि:संशयपणे वापरता येईल. महाराष्ट्र सरकारच्या मराठी भाषा विभागातर्फे देण्यात येणारा डॉ. अशोक केळकर भाषा अभ्यासक पुरस्कार यंदा मराठी व्याकरणाच्या अभ्यासक यास्मिन शेख यांना जाहीर झाला आहे. त्यानिमित्ताने त्यांच्याविषयी.......... टीम अक्षरनामा Wed , 11 January 2017 2 Comments 5 Like  गडकरी पुतळा : आहे हे असं आहे! घटनेचं समर्थन करणारे आणि निंदा करणारे दोन्ही गट आपापल्या जाळ्यांत अधिक मासे पकडण्याचे आमिष म्हणून आपल्या प्रतिक्रिया वापरतात. घटना घडून जातात, चर्चेचा धुराळा उठतो आणि पहिला शमताना दुसरा येतो. प्रत्येक धुराळ्यागणिक अभिमान व द्वेष यांवर आधारित टोळ्या अधिक बळकट होतात. कितीही वाईट वाटलं तरी आहे हे असं आहे!....... किरण लिमये Mon , 09 January 2017 0 Comments 4 Like  रशियाच्या कळपात पाकिस्तान, सोबतीला चीन! रशिया-पाकिस्तान-चीन असा नवा त्रिकोण निर्माण होणं भारताला परवडणारं नाही. शेवटी आपल्या हितांचं रक्षण आपल्यालाच करावं लागेल. त्यासाठी अमेरिकेच्या कच्छपी लागताना रशियाच्या संदर्भात झालेल्या चुका सुधाराव्या लागतील. ट्रम्प अध्यक्षपदी आल्यानंतर अमेरिका आणि रशिया यांच्यातील संबंधांना नवं, सकारात्मक वळण लागेल, अशी अपेक्षा व्यक्त होत आहे. या दोन्ही देशांमध्ये संबंध सुधारणं हे भारताच्या फायद्याचं ठरणार आहे. ....... चिंतामणी भिडे Mon , 09 January 2017 0 Comments 4 Like  ‘दंगल’च... पण राजकीय अस्तित्वाची अन भवितव्याची! पाच राज्यांतील एकूण ६९० मतदारसंघांत निवडणूक आयोगानं सुरू केलेल्या निवडणुकीच्या दंगलीचा निकाल येत्या अकरा मार्चला लागणार आहे. भविष्यातल्या लोकसभा निवडणुकीची ही रंगीत तालीम आहे आणि ती नरेंद्र मोदी, राहुल गांधी, मुलायमसिंह व त्यांचे पुत्र अखिलेश तसंच मायावती यांचं राजकीय भविष्य काय असेल हे सांगणारी आहे. याशिवाय शीला दीक्षित, अरविंद केजरीवाल, नवज्योतसिंग सिद्धू, बादल पितापुत्र, सुभाष वेलिंगकर असे काही सहनायकही य�....... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 07 January 2017 0 Comments 2 Like  नोटबंदी - ९ नोव्हेंबर २०१६ ते ६ जानेवारी २०१७ निश्चलनीकरणाच्या मोदी सरकारच्या निर्णयाला ५० दिवस उलटून गेले आहेत. आता ६० दिवस होतील. मग सहा महिने, वर्षही होईल. एखादी गोष्ट भारतीयांच्या अंगवळणी पडायला खूप वेळ लागत नाही. असो. गेल्या वर्षातील सर्वाधिक मोठी घडामोड म्हणून निश्चलनीकरणाकडे पाहिले गेले. हा निर्णय जाहीर झाल्यापासून ‘अक्षरनामा’ने सातत्याने या विषयाचा पाठपुरावा केला, त्याच्या वेगवेगळ्या बाजू पुढे आणण्याचा प्रयत्न केला... त्याची ही झलक....... संकलन Fri , 06 January 2017 0 Comments 3 Like  मला समजलेला कुरुंदकरांचा सेक्युलॅरिझम भारतीय संविधानाने अगदी सुरुवातीपासूनच ‘धर्मनिरपेक्ष’ असे रूप धारण केले आहे. पण प्रत्यक्षात स्थिती अशी आहे की, जात, धर्म, वंश, प्रादेशिकता, भाषा अशा निरनिराळ्या गटांत आपली लोकशाही विभागली गेलेली आहे. भारतीय मन सरंजामशाहीच राहिले आहे. त्यामुळे निरनिराळ्या पक्षांच्या रूपाने नवी-जुनी घराणी पुन्हा आपली सरंजामशाही मनोवृत्ती जोपासत आहेत, घराणेशाही वाढवत आहेत. ....... आदित्य कोरडे Wed , 04 January 2017 0 Comments 5 Like  पुरोगामी कोण? प्रतिगामी कोण? आपण कोण? सद्यस्थितीत वैचारिक असहिष्णुता, धार्मिक तेढ, समान नागरी कायद्याची चर्चा, अल्पसंख्याकांना असुरक्षित वाटेल असं सामाजिक वातावरण, धार्मिक उन्माद, राज्यघटनेविषयी बेगडी प्रेम, उच्चवर्गीयांची दादागिरी, हुकूमशाहीची भलावण, संसदेचा अव्हेर, युद्धजन्य उन्माद पसरवण्याचा प्रयत्न, ‘देशप्रेमा’ची स्वघोषित व्याख्या करून विरोधकांवर ‘देशद्रोह्या’चा शिक्का मारणं, पुरोगाम्यांची निंदानालस्ती करणं, हे उद्योग देशभर चालू आहेत........ संदीप ताम्हनकर Wed , 04 January 2017 1 Comments 2 Like  दोन चाकांवरून दोन टोकांपर्यंतची माणसं वाचणारी माणूसवेडी मुलगी! स्नेहल घराबाहेर पडते फक्त माणसं वाचायला. मानवी प्रवृत्तींमधील अभिजात निरागस सौंदर्य टिपायला. बस, कार, रेल्वे, विमान वगैरे साधनं असली की, माणसांना फक्त खिडकीतून पाहता येतं. मात्र मोपेड घेऊन लांब भटकंतीवर निघालं की, मानवतेच्या सताड उघड्या प्रवेशदारातून थेट माणुसकीच्या गाभाऱ्यापर्यंत जाता येतं, हा स्नेहलचा अनुभव आहे. 'दोन चाकांवरून दोन टोकांवरचा' हा तिचा सफरनामा कौतुकास्पद आहे!....... सुनील इंदुवामन ठाकरे Tue , 03 January 2017 1 Comments 4 Like  विघातक शक्तींना नैतिक अधिष्ठान मुळात सिनेमागृहात प्रत्येक सिनेप्रक्षेपणाआधी राष्ट्रगीत लावायची सक्ती थिएटर मालकावर करणे हीच गैर गोष्ट आहे. राष्ट्रभावनांचे हे सवंगीकरण आहे. ही उथळ देशभक्ती आहे. 'भारत माता की जय' अशा आरोळ्या ठोकत सर्वसामान्य नागरिकांवर हल्ले करणारे समाजातले गुंड मवाली गट त्याचा फायदा उठवून सर्वत्र दहशत निर्माण करू पाहता आहेत. वास्तविक देशातले खरेखुरे देशद्रोही या समाजगटात मोठ्या प्रमाणावर आहेत....... अवधूत परळकर Mon , 02 January 2017 0 Comments 2 Like  काश्मीर : धोरणलकवा, शोकांतिका की आणखी काही? (भाग ३) १९४७ सालापासून भारतीय नेत्यांचे काश्मीरबाबतचे वर्तन फार दुटप्पी राहिले आहे. त्यांना लोकशाही तत्त्वानुसार स्वयंनिर्णयाचा हक्क मान्य आहे, पण त्याची प्रत्यक्ष अंमलबजावणी म्हणजे सार्वमत आणि त्यानुसार येणारे पुढचे काश्मीरचे भारताकडून विभाजन नको आहे. त्याकरता जनमत तयार करायचा प्रयत्नही ते करत नाहीत. हे किती काळ चालेल माहिती नाही, पण नियती न्यायनिष्ठुर आणि निर्दयी असते असा इतिहासाचा धडा आहे........ आदित्य कोरडे Mon , 02 January 2017 0 Comments 5 Like  शुभ शकुनाच्या ओल्या रेषा! आसाराम लोमटे, अक्षयकुमार काळे, अनिल पिंपळापुरे या यार-दोस्तांना वर्ष सरता सरता मोठे सन्मान मिळाले. आनंद विश्वव्यापी झाला. २०१६नं भरल्या मनानं निरोप घेताना येणारं नवीन वर्ष अशा अनेक आनंददायी बातम्यांचं असेल अशा जणू शुभ संकेताच्या ओल्या रेषाच आखल्यासारखं वाटलं. दोस्तयारांचे असे सन्मान आपल्या जगण्यावर आनंदाची शीतल सावली धरत असतात. खाजगी जीवनात नवीन वर्ष राजकारणाच्या पलीकडे जाऊन माणूसपण जपणारं येवो!....... प्रवीण बर्दापूरकर Sun , 01 January 2017 0 Comments 2 Like  अखिलेश यादव : न्यू ‘नेताजी’ इन मेकिंग! हा वाद अखिलेश विरुद्ध मुलायम असा नाहीच! त्यातली आपली पद्धत जुनी झालीय हे मुलायम यांना माहितीये. अखिलेशचं राजकारणच राज्याची सत्ता घरात ठेवू शकतं याची त्यांना जाणीव आहे. पण मुलाची बाजू घेऊन भावाला आणि त्याच्या पूर्ण कुटुंब कबिल्याला वाऱ्यावर सोडलं तर 'धृतराष्ट्र' असल्याचा ठपका येईल. अशा स्थितीत पक्ष तुटणारच असेल तर किमान मुलाचं राजकीय भविष्य मोकळं करून देण्याचा हा ‘मुलायम मार्ग’ आहे. ....... अमेय तिरोडकर Sat , 31 December 2016 1 Comments 3 Like  लाजही झाकत नाही आणि माशाही हाकत नाही, असे पुणे मेट्रोचे होऊ द्यायचे नसेल तर… सध्याची पुणे मेट्रो म्हणजे शेळीचे शेपूट आहे. त्याचा लज्जारक्षणासाठी उपयोग नाही आणि माशा हाकलण्यासाठी नाही. एखाद्या लहान मुलाला गाजर दाखवावे तसे हे मेट्रोचे गाजर दाखवले जाते आहे. या मेट्रोचे सध्या दोन मार्ग प्रस्तावित आहेत एक पिंपरी ते स्वारगेट आणि वनाज ते रामवाडी. या दोन्ही मार्गांवर सध्या PMPMLच्या बसेस धावत आहेत. मग परत मेट्रोची गरज काय?....... सुजित भोगले Fri , 30 December 2016 0 Comments 1 Like  काश्मीर भारतात सामील झाला कसा? (भाग २) १४ नोव्हेंबर १९४७ रोजी काश्मीरचा तो सगळा भाग मुक्त झाला होता. भारताने फक्त जाऊन ताबा घ्यायचा होता, पण भारताने तेवढेही केले नाही. का? कारण तेथील जनता पाकिस्तानवादी होती. सैन्य बळावर त्यांना ताब्यात ठेवून भारत काय मिळवणार होता? डोकेदुखी! त्यानंतर आजतागायत आपण एक इंचही पुढे सरकलेलो नाही, मग ते १९६५ असो, १९७१ असो किंवा १९९९ चे कारगिल युद्ध असो. संधी भरपूर होती, सामर्थ्यही होते, आजही आहे, पण इच्छा कधीच नव्हती........ आदित्य कोरडे Thu , 29 December 2016 4 Comments 9 Like  अमेरिका विरुद्ध रशिया अर्थात डोनाल्ड ट्रम्प विरुद्ध व्लादिमिर पुतीन २६ डिसेंबर १९९१ रोजी रशियन महासंघाचं विघटन होऊन १५ नवी राष्ट्रं उदयाला आली आणि अमेरिका आणि रशिया यांच्यातल्या शीतयुद्धाची अधिकृत समाप्ती झाली. या घटनेला परवाच्या सोमवारी २५ वर्षं पूर्ण झाली. या निमित्ताने बरंच चर्वितचर्वण झालं, पण जागतिक राजकारणावर प्रभाव टाकणारे नेते गेल्या २५ वर्षांचं सिंहावलोकन करून काही शहाणपणाचे धडे शिकतील, ही अपेक्षा मात्र फोल ठरताना दिसते आहे. ....... चिंतामणी भिडे Thu , 29 December 2016 0 Comments 3 Like  नोटबंदी @ ५० : शेतकऱ्याने जगावं की मरावं? की आहे तसंच खितपत पडावं? बाजाराच्या दिवशी मी मित्रासोबत गेलो होतो. त्याने पाच रुपयाला मेथीच्या दोन जुड्या घेतल्या. दहा रुपये दिले. त्यावर शेतकरी म्हणू लागला, ‘पाचची चिल्लर कुठून देऊ? त्यापेक्षा आणखी तीन जुड्या घ्या.’ दहा रुपयाला पाच जुड्या या भावाने जर मेथी विकावी लागत असेल तर त्या शेतकऱ्याला काय उरत असेल, या प्रश्नानं माझं डोकं भणाणत राहिलं........ प्रवीण मनोहर तोरडमल Wed , 28 December 2016 1 Comments 2 Like  अरुण साधू : आमच्या पिढीचे लेखक ज्येष्ठ पत्रकार, कथा-कादंबरीकार व नाटककार अरुण साधू यांना नुकताच म्हणजे २१ डिसेंबर रोजी महाराष्ट्र फाउंडेशनचा जीवनगौरव पुरस्कार जाहीर झाला आहे. चटपटीत वाक्चातुर्य नसलेल्या, भिडस्त स्वभावाच्या आणि अनाग्रही अशा या लेखकाविषयी त्यांचे दीर्घकाळापासूनचे मित्र केतकर यांनी लिहिलेल्या लेखाचं हे संपादित पुनर्मुद्रण....... कुमार केतकर Tue , 27 December 2016 1 Comments 4 Like  काश्मीर भारतात सामील झाला कसा? (भाग१) नैसर्गिकरित्या काश्मीर पाकिस्तानातच जायला हवं होतं. पण घोळ असा झाला की, महाराजा हरीसिंहाना सुरुवातीला आपण स्वतंत्र व्हावं असं वाटत असलं तरी शेख अब्दुल्ला आणि काश्मिरी जनता आपल्या विरोधी असताना, तसंच पाकिस्तान आपल्याला फार काळ राज्य करू देणार नाही हे त्यांनी ओळखलं आणि भारतात सामील व्हायचा निर्णय घेतला. ....... आदित्य कोरडे Mon , 26 December 2016 2 Comments 9 Like  ‘उडदामाजी काळे गोरे...’ नव्हे, तर पुष्पमाजी पुष्प मोगरी! दै. लोकसत्तामध्ये १३ डिसेंबर रोजी प्रकाशित झालेले ‘उडदामाजी काळे गोरे’ हे संपादकीय (१३ डिसें) आणि त्यावर आलेल्या प्रतिक्रिया (१४ डिसें) वाचल्या. अ. भा. मराठी साहित्य संमेलनाचे नवनिर्वाचित अध्यक्ष डॉ. अक्षयकुमार काळे यांच्यावरील टीका अनाठायी आहे. खरे तर ती टीका नाहीच, नुसती शेरेबाजी आहे. ती केवळ अध्यक्षावरच नाही, अध्यक्ष निवडण्याच्या पद्धतीवर, मतदारांवर, समीक्षेवर, संमेलन रसिकांवरही आहे. ....... प्रा. देवानंद सोनटक्के Sun , 25 December 2016 1 Comments 4 Like  रावसाहेब दानवे यांचा रिकामा ‘आड’ आणि ‘पोहरा’! ‘नेतृत्वगुण’ आणि ‘इच्छाशक्तीचा अभाव’ हे शब्द वापरले रावसाहेब दानवे यांच्यासाठी चपखल ठरतात. त्यात ‘खास मराठवाडी गप्पिष्ट आळशीपणा’ही जोडायला हरकत नाही. मोठ्या पदावर संधी मिळूनही दानवे प्रभाव निर्माण करू शकले नाहीत. ‘आडातच नाही तर पोहऱ्यात येणार कुठून?’ आणि ते राज्य स्तरावर प्रस्थापित होणार कसे? साहजिकच, दानवे यांचे मुख्यमंत्रीपदाचे मांडे सध्या तरी मनातच विरून गेले आहेत. पण अजूनही वेळ गेलेली नाही. ....... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 24 December 2016 0 Comments 4 Like  फक्त मराठा तरुणांचंच रक्त सळसळतं का? ‘मराठा साम्राज्याची राजधानी’ अशी आपली ऐतिहासिक ओळख सांगणार्‍या सातारा जिल्ह्यातल्या चिंचणेर वंदन गावातल्या २०-२५ वर्षांच्या मराठा तरुणांनी गावठाणाबाहेरच लागून असलेल्या पंचशीलनगर या दलित वस्तीवर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या महापरिनिर्वाणदिनी, सहा डिसेंबरच्या रात्री हल्ला केला आणि वस्तीतल्या लोकांच्या घरांची, वाहनांची नासधूस-जाळपोळ केली. हा हल्ला जातीय द्वेषभावनेतूनच करण्यात आल्याचे अनेक पुरावे आहेत........ कीर्तिकुमार शिंदे​ Fri , 23 December 2016 2 Comments 5 Like  हे पहा, हे असे आहेत अक्षयकुमार काळे! अक्षयकुमार काळे यांची कौटुंबिक, शैक्षणिक, साहित्यिक पार्श्वभूमी यांची ओळख करून देणारा हा माहितीपट. तो काळे यांचा मोठा मुलगा, अमित यांनी, त्यांच्या साठीनिमित्त २०१३मध्ये तयार केला आहे. हा माहितीपट खरोखरच माहितीच्या स्वरूपाचाच आहे. शिवाय त्याची निर्मितीमूल्येही हौशी स्वरूपाचीच आहेत. त्यामुळे त्याकडे त्या दृष्टीनेच पाहिले जायला हवे. या माहितीपटाचा उद्देश काळे यांची ओळख करून देणे एवढ्यापुरताच मर्यादित आहे........ टीम अक्षरनामा Thu , 22 December 2016 0 Comments 2 Like  भारतीय क्रिकेटचा ‘करुणोदय’ झाला! आपल्या तिसऱ्याच कसोटी सामन्यात पहिल्यावहिल्या शतकाचे रूपांतर त्रिशतकी खेळीत करणाऱ्या करुण नायरने दिग्गज फलंदाजांच्या पंक्तीत स्थान मिळवले आहे. त्यामुळे फॅब फोरच्या अस्तानंतर आता खऱ्या अर्थाने भारतीय क्रिकेटचा ‘करुणोदय’ झाला, असे म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. २०१६ हे वर्ष विशेषत: शेवटचे दोन महिने देशवासीयांसाठी फारच हालअपेष्टांचे गेले, मात्र करुण नायर या उगवत्या ताऱ्यासाठी मात्र हे वर्ष फारच लाभदायी ठरले. ....... तुषार वैती Wed , 21 December 2016 1 Comments 5 Like  शब्द आहेत त्याच्याजवळ वाचा नाही आणि वाचा आहे, त्याच्याकडे इच्छा नाही! दारूबंदीची चळवळ भली मोठी आहे, परंतु राजकीय, सामाजिक निष्क्रियतेने त्या चळवळीला पोकळ करून टाकले आहे! कुणाला मताचे राजकारण बोलू देत नाही, तर कुणाला स्नेहाचे संबंध बोलू देत नाहीत. बोलायचे, आवाज उठवायचा तर कुणाला जिवाच्या सुरक्षिततेची हमी वाटत नाही, तर ‘या नशेचा प्रादुर्भाव आपल्या घरापर्यंत नाही ना, मग कशाला त्यात पडा’, ही मानसिकता कुणाला याबद्दल बोलण्यापासून परावृत्त करते........ डॉ. संध्या शेलार Tue , 20 December 2016 1 Comments 3 Like  संविधान को फुटबॉल का गेम मत बनाईये संविधानाची चिकित्सा करण्यात गैर काहीच नाही, पण ती चिकित्सक वृत्ती सर्व ठिकाणी वापरण्याची संधी असणं गरजेचं आहे. संविधानात बदल किंवा संविधान-बदल हा मुद्दा चिकित्सेच्या नावाखाली या चर्चेच्या केंद्रस्थानी असल्याकारणानं खालील बाबी उपस्थित करण्याची गरज आहे. जर संविधान हे चिकित्सेला खुलं असावं असं वाटत असेल, तर ‘बायबल’, ‘कुराण’, ‘गीता’, ‘मनुस्मृती’ यांचीही काळानुरूप चिकित्सा व्हायला काय हरकत आहे?....... अभिषेक भोसले Mon , 19 December 2016 2 Comments 4 Like  पैसा कुठे आणि कसा छापला जातो? नोटा कोण छापतं, छापणारे ‘तळे राखील तो पाणी चाखील’ या न्यायानं वागतात काय, तसं भारतात घडलं आहे काय आणि घडतं आहे काय? अजूनही नोटाछपाई कारखान्यांमधली छपाईयंत्रं तिन्ही पाळ्यांमध्ये अविश्रांत चालू आहेत. तरीही नोटांची चणचण कायम आहे. ‘असतील नोटा, तर मिळेल पैसा’ या ‘ATM तत्त्वावर’ सध्या चलनानं चालायचं थांबवलंय. त्यामुळे काहीही करून नोटांचा पुरवठा पूर्ववत करण्याची सरकारला एकच घाई झाली आहे........ प्रकाश बुरटे Mon , 19 December 2016 1 Comments 4 Like  निश्चलनीकरणाचा निर्णय तुघलकी ठरू नये इतकंच! आज नव्याने उभ्या राहू पाहत असलेल्या कॅशलेस व्यवस्थेने पूर्वी अस्तित्वात असलेल्या व्यवस्थेच्या अनुषंगांचा विचार अवश्य करायला हवा. त्या व्यवस्थेतून एक शोषणप्रधान सामाजिक चौकट तयार झाली होती. आजच्या व्यवस्थेने वेगळ्या स्वरूपात अशीच एखादी सामाजिक व्यवस्था निर्माण करू नये, याचे भान आपण साऱ्यांनी राखायला हवे आहे. अर्थात, पुन्हा ऐतिहासिक बलुतेदारी पद्धत येईल, असा याचा अर्थ नाही........ डॉ. मंदार काळे, अ‍ॅड.राज कुलकर्णी Mon , 19 December 2016 1 Comments 4 Like  निकोलस मादुराओ ‘व्हेनेझुएलाचे नरेंद्र मोदी’ होता होता राहिले! शेवटी व्हेनेझुएला म्हणजे काही भारत नाही आणि मादुराओ म्हणजे काही मोदी नाहीत! त्यामुळे त्या देशात निश्चलनीकरणाचा प्रयोग फसला यात काही नवल नाही! एखाद्या देशाचे नागरिक किती देशद्रोही, राष्ट्राध्यक्षद्वेषी असतात, याचा धडाच व्हेनेझुएलियन नागरिकांनी घालून दिला आहे! त्यापेक्षाही वाईट गोष्ट म्हणजे त्यांनी भारतीय गरीब बिच्चाऱ्या मध्यमवर्गाचा आदर्श स्वीकारला नाही!!....... टीम अक्षरनामा Mon , 19 December 2016 0 Comments 3 Like  कोलंबिया : ‘पेटला तर पेटू दे, खेटला तर खेटू दे’वाल्यांचा देश! आपल्यापेक्षा कमी आहे, पण गरिबी आहे. व्हेनेझुएलामधून आलेल्या वेश्या आहेत. उतू जाईल इतका गांजा आहे, दारू आहे, कोकेन आहे, हेरॉईन आहे, माफिया आहे, चोऱ्यामाऱ्या आहेत, पोलीस भ्रष्ट आहेत, काळाबाजार आहे, बेकारी आहे, कॉर्पोरेटचा मुजोरपणा आहे, चर्चचा मूर्खपणा आहे, आई-बापाची तीच ती काळजी आहे, ट्राफिक जॅम आहे, भिकारी आहेत, इंग्लिश न येणारे आहेत... हा देश कितीतरी आपल्यासारखाच आहे........ श्रीकांत आगवणे Sun , 18 December 2016 1 Comments 3 Like  नरेंद्र मोदी काय अन् राहुल गांधी काय, एकाच माळेचे मणी! मनमोहनसिंग सभागृहात आणि सभागृहाबाहेरही फार बोलत नसत; काँग्रेसचे अनेक ‘पोपट’ तेव्हा प्रचंड बडबड करत फिरत असत. या पार्श्वभूमीवर नरेंद्र मोदी सभागृहात पाळत असलेल्या मौनावर काँग्रेसकडून होणारी टीका ‘स्वत:चं ठेवावं झाकून...’ या श्रेणीतली आहे. पण लोकशाहीचं सर्वोच्च मंदिर समजल्या जाणाऱ्या सभागृहाच्या पायर्‍यांना वंदन करणाऱ्या मोदी यांचं त्या सभागृहाला ‘असं’ गृहीत धरण्याचं तर कदापिही समर्थन करताच येणार नाही........ प्रवीण बर्दापूरकर Sun , 18 December 2016 0 Comments 3 Like  सक्षम राजकीय वारसदाराची भारतीय शोकांतिका लोकशाही संवर्धन आणि सार्वजनिक व्यवहाराच्या व्यापक महत्त्वाकांक्षा देश म्हणून, समाज म्हणून रुजवणं आवश्यक आहे. त्यासाठी चांगला, मूलभूत दृष्टिकोन असणारा वैचारिक वारसा हस्तांतरित केला पाहिजे. यासाठी नेता हयात, कार्यरत असताना त्याचं मोठेपण स्वीकारलं अन् अंगीकारलं पाहिजे. मग जयललिता किती ग्रेट नेत्या होत्या, याचं कवित्व सुरू असतानाच यापुढे त्यांच्या पक्षाचं काय होईल, हा प्रश्न उपस्थित होणार नाही........ किशोर रक्ताटे Fri , 16 December 2016 0 Comments 1 Like  ‘...तर आरक्षण कोणत्याही वादात अडकणार नाही’ नागपूरमध्ये ५ डिसेंबरपासून सुरू असलेले विधानसभेचे हिवाळी अधिवेशन रोज कोणत्या ना कोणत्या कारणाने गाजते आहे. मराठा आरक्षणाच्या मुद्द्यावर या अधिवेशनातही घणाघाती चर्चा झाली. काल नागपुरात मराठा-कुणबी क्रांती मूक मोर्चाचे आयोजन करण्यात आले होते. याच नागपूर अधिवेशनात ८ डिसेंबर रोजी काँग्रेस नेते आणि मराठा आरक्षणाचे समर्थक नारायण यांनी घणाघाती भाषण केले होते. त्यांच्या भाषणाचा हा संपादित अंश.......... नारायण राणे Thu , 15 December 2016 0 Comments 1 Like  बौद्धांनी त्यांच्या मनातून शिवाजी महाराजांचा फोटो डिलीट करावा का? महाराष्ट्रातल्या मराठा किंवा इतर समाजाच्या लोकांच्या कोणत्याही घरात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा फोटो लावला जात नाही, पण अनेक बौद्धांच्या घरात, इतकंच नव्हे, तर बौद्ध विहारांमध्येही शिवाजी महाराज, महात्मा फुले यांचे फोटो दिसतील. ही फॅक्ट कोणताही महाराष्ट्रीय माणूस नाकारू शकत नाही. जर खरंच काही किंवा अगदी एकाही बौद्धाने त्याच्या विहारातला-घरातला शिवाजी महाराजांचा फोटो काढून टाकला तर...?....... कीर्तिकुमार शिंदे​ Thu , 15 December 2016 1 Comments 2 Like  ब्राह्मण तरुणांचं आहे हे असं आहे, त्याला कोण काय करणार? मला भेटलेले बहुसंख्य ब्राह्मण तरुण असेच काहीसे विचार करणारे आहेत. हे फार भयावह आहे. मन उद्विग्न करणारं आहे. या देशात आमची पाळंमुळं नाहीत हे त्याचे उद्गार मला जास्त अस्वस्थ करून गेले. पण आहे हे असं आहे, त्याला कोण काय करणार? समाजातला एखादा वर्ग स्वतःला असं इतरापासून, या देशाच्या संस्कृती, इतिहासापासून तुटल्यासारखा/ दुरावल्यासारखा मानू लागला तर ते निश्चितच उद्वेगजनक आहे........ आदित्य कोरडे Thu , 15 December 2016 10 Comments 7 Like  यू शुड रिस्पेक्ट संमेलनाध्यक्ष, अक्षयकुमार काळे! अक्षयकुमार काळे रीतसर लोकशाही मार्गाने निवडून आलेले आहेत. तेही विक्रमी बहुमताने निवडून आलेले आहेत. त्यामुळे त्यांच्या विषयी निदान सुबुद्ध साहित्यरसिकांनी तरी आदर व्यक्त केला पाहिजे. कारण त्यांच्या निवडीविषयी शंका उपस्थित करणे, हे स्वतःचाच मुखभंग करणारे आहे; आपल्या संसदीय लोकशाहीविषयी शंका घेण्यासारखे आहे. ....... संपादक अक्षरनामा Tue , 13 December 2016 1 Comments 1 Like  ‘विराट’ (कोहली) पर्व कसोटी, एकदिवसीय आणि टी-२० अशा तिन्ही फॉरमॅटमध्ये सध्या ‌विराट कोहलीची सरासरी ५० धावांच्या वर आहे. अशी कामगिरी करणारा तो एकमेव फलंदाज आहे. या वर्षभरात त्याने तीन द्विशतके झळकवली आहेत. क्रिकेटच्या इतिहासात त्याच्याशिवाय आजवर केवळ चारच फलंदाजांना ही कामगिरी साधता आली. ते आहेत : सर डॉन ब्रॅडमन, रिकी पाँटिंग, मायकेल क्लार्क आणि ब्रेंडन मॅककलम........ सिद्धार्थ खांडेकर Tue , 13 December 2016 0 Comments 0 Like  मनमोकळेपणावर मनमोकळं मोकळेपणानं बोलण्याची नुसती तीव्र इच्छा असून चालत नाही, तर आपला मोकळेपणा मानवणारा, सोसणारा आणि आवडणारा श्रोता भेटावा लागतो. मोकळेपणा स्वीकारण्याची, त्याचं स्वागत करण्याची क्षमता देशातल्या सामाजिक, राजकीय वातावरणात असावी लागते. आहे का तशी व्यवस्था आपल्या देशात? संसदेपासून ते कुटुंबापर्यंत संवाद होताना दिसत नाही... नुसतीच आदळआपट, आरोप-प्रत्यारोप आणि दोषारोप...संवाद नाहीच!....... अवधूत परळकर Mon , 12 December 2016 3 Comments 2 Like  संसदेत नोटकोंडी आणि सामान्यांचा ‘मनी’कल्लोळ संसदेच्या एका दिवसाच्या कामकाजासाठी साधारण दीड कोटी खर्च येतो. असं असताना गेले तीन आठवडे किती पैसे वाया गेले, या संदर्भात सध्या विचारच न केलेला बरा! या संसदकोंडीवर सत्ताधारी पक्षाचे प्रवक्ते ‘नोटबंदीमुळे विरोधकांचा काळा पैसा वाया गेला आहे. त्यामुळे ते आगपाखड करत आहेत’, यापलीकडे कोणतंच नवं विधान वापरताना दिसत नाहीत. सत्ताधारी वर्ग नसते आरोप करून विरोधकांच्या संसदीय अधिकारांची गळचेपी करतो आहे. ....... कलिम अजीम Mon , 12 December 2016 0 Comments 1 Like  डायल ‘टी’ फॉर तैवान, चीन का होतो हैराण? चीनच्या वाढत्या प्रभावाला रोखण्यासाठी अमेरिका भारताला बळ देत राहणार, हे देखील गेल्या काही काळात स्पष्ट होत आहे. अर्थात तैवान प्रकरण आणि वर्मा यांचे दौरे यांचा थेट संबंध लावता येणार नाही, पण या दोन्हींच्या केंद्रस्थानी चीनच आहे, या योगायोगाकडेही काणाडोळा करता येणार नाही. तैवान प्रकरणातून व्हाइट हाऊसने तडकाफडकी अंग झटकलं असलं तरी वर्मा हे ओबामा प्रशासनाचे प्रतिनिधी असूनही चीनच्या खोड्या काढणारी पावलं टाकत आहेत,....... चिंतामणी भिडे Mon , 12 December 2016 2 Comments 2 Like  वसुंधरेच्या कुशीत विसावलेलं मिथक... कर्मकांड, व्यक्तिपूजा आणि ब्राह्मण्य यांविरुद्ध बहुजनांची जी चळवळ तामिळनाडूत सुरू झाली, त्या चळवळीच्या राजकीय विस्ताराचं सर्वोच्च सत्ताकेंद्र दीर्घ काळ जयललिता नावाच्या एका कानडी ब्राह्मण-अय्यंगार महिलेनं भूषवलं. या चळवळीचा हा केवढा अद्भुत विरोधाभासी प्रवास आहे! द्रविड कळघम चळवळीच्या झालेल्या प्रवासाला लाभलेला हा विरोधाभास आकलनाच्या कवेत मावणारा नाही. ....... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 10 December 2016 0 Comments 1 Like  ओवेसींचा भावनिक व भडक राजकारणाचा फॉर्म्युला ओवेसींच्या पक्षाचे कार्यकर्ते दिवसागणिक वाढत आहेत. पक्षाची प्रत्येक राजकीय कृती नवनवीन मुस्लिम तरुणांना पक्षाशी जोडत आहे. असं असलं तरी मुस्लिमांसाठी दीर्घकाळ टिकणारी राजकीय व्यवस्था निर्माण करण्यास एमआयएम यशस्वी ठरेल का? तोगडिया, साध्वीला प्रतिउत्तर देणारा नेता आमच्यातही जन्मला आहे, या अभिनिवेषात राहून आपण भावनिक आणि भडक राजकारणाला बळी पडतो आहोत का, हे परत एकदा मुस्लिमांनी तपासून पाहायला हवं........ कलिम अजीम Fri , 09 December 2016 1 Comments 2 Like  लाल चिखल मागच्या पंधरवड्यात नोटबंदीमुळे पडलेल्या भावाला कंटाळून नाशिकमध्ये शेतकऱ्यांनी २० लाख टोमॅटो रस्त्यावर टाकून दिले, तर काल-परवा छत्तीसगडमधील शेतकऱ्यांनी अशीच कितीतरी टन टोमॅटो रस्त्यावर फेकून दिले. ५० पैसे किलो या भावानेही व्यापारी ते खरेदी करायला तयार नव्हते. नंतर त्यावरून रोडरोलर फिरवला गेला. टोमॅटो पिकवणाऱ्या शेतकऱ्याची व्यथा मांडणारी ही मराठीतील एक दमदार कथा...पुनर्मुद्रित स्वरूपात ....... भास्कर चंदनशिव Fri , 09 December 2016 1 Comments 1 Like  मोदींचा देशांतर्गत ‘सर्जिकल स्ट्राईक’, ८२ ठार! पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नोटाबंदीच्या निर्णयाला उद्या एक महिना पूर्ण होईल. त्यांच्या म्हणण्यानुसार ५० दिवसांत सर्व काही सुरळीत होईलही. पण गेल्या ३० दिवसांतली परिस्थिती काय आहे? नोटाबंदीचा निर्णय अंमलात आणण्यासाठी आणि त्याला जनतेची साथ मिळवण्यासाठी सरकारने लोकांना ‘देशभक्ती’ची झिंग चढवली आहे. हा एक प्रकारचा ‘आर्थिक राष्ट्रवाद’च आहे!....... कॉ. भीमराव बनसोड Wed , 07 December 2016 0 Comments 1 Like  काळा पैसा, अर्थहीन क्रांती आणि कॅशलेस सोसायटी धाडसी व क्रांतिकारक निर्णय घेतील या विश्वासावरच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी दोन वर्षांपूर्वी निवडून आले. त्यांनी ८ नोव्हेंबर रोजी मध्यरात्रीपासून ५०० व १००० रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद करण्याचा ऐतिहासिक निर्णय घेतला आणि देशभर एकच गडबड उडाली. उद्या या त्यांच्या निर्णयाला एक महिना पूर्ण होईल. या महिनाभरात काळा पैसा, अर्थक्रांती आणि कॅशलेस सोसायटी यांचा वारंवार उहापोह झाला. त्याविषयीचा लेख.......... आनंद शितोळे Wed , 07 December 2016 0 Comments 1 Like  ६ डिसेंबर हा दिवस कशासाठी लक्षात ठेवायचा? अयोध्येतील विवादित जागेवर देशातील प्रत्येक नागरिकास उपयोगी पडेल असं जागतिक दर्जाचं ग्रंथालय उभारलं जावं. त्यात सामाजिक व राज्यशास्त्राचा अभ्यास व संशोधन केलं जावं. अत्यल्प खर्चात जागतिक दर्जाचं शिक्षण मिळेल अशी सोय करण्यात यावी. जेणेकरून देशातील प्रत्येक जाति-धर्माच्या नागरिकांना त्याचा लाभ मिळेल. तसेच मंदिर व मस्जिद उभारणीसाठी शहरात इतर ठिकाणी दोघांना समान अशी जागा दिली जावी........ कलिम अजीम Tue , 06 December 2016 0 Comments 1 Like  नोटाबंदीमुळे ग्रामीण अर्थकारण ठप्प, तरी रहा गप्प! जी गत कामगारांची, तीच गत शेतमालाची. व्यापारी, आडते फोटो काढण्यापुरते कॅशलेस आणि चेकने व्यवहार सुरू केलेत म्हणून सांगतात, मात्र प्रत्यक्षात जुन्या नोटा स्वीकारण्याची सक्ती अन्यथा उधारी. पैसे मिळाले तर पुढल्या पिकाची तयारी अशी अवस्था असलेल्या शेतकऱ्याला नाईलाजाने मिळतील त्या भावात पैसे घेऊन नोटा बदलायला रांगेत उभ राहण्याशिवाय पर्याय नाही. नोटांच्या या गोंधळात ग्रामीण, निमशहरी भागात अर्थकारण ठप्प झालंय. ....... आनंद शितोळे Mon , 05 December 2016 1 Comments 3 Like  बच्चा नाही, अब बड़ा खिलाडी! नगराध्यक्ष थेट जनतेतून निवडून देण्याची खेळी निकालापुरती तरी भाजप आणि शिवसेना युती सरकारच्या (सेनेच्या गेल्या निवडणुकीत २६४ जागा होत्या त्या आता ५१४ म्हणजे जवळजवळ दुप्पट झाल्या आहेत शिवाय; २६ शहरांचं नगराध्यक्षपद सेनेकडे मतदारांनी दिलं आहेत!) पथ्यावर पडलेली दिसते आहे. हा प्रयोग याआधीही राज्यात दोन वेळा झाला आणि साफ फसला आहे, हे देवेंद्र फडणवीस यांनी विसरू नये. ....... प्रवीण बर्दापूरकर Sun , 04 December 2016 0 Comments 0 Like  देशभक्ती-तपासनीस जोमात! राष्ट्रगीताच्या औपचारिक संकल्पनेचा शुष्क-कठोर सांगाडा लोकांवर लादणारा हा निरर्थक उपद्व्याप आहे. तो करायचाच असेल, तर शिरीष कुंदेर हा दिग्दर्शक म्हणतो त्याप्रमाणे लोकांमध्ये देशप्रेमच निर्माण करण्यासाठी प्रत्येक सिनेमागृहात प्रत्येक शोआधी 'बॉर्डर' हा देशभक्तीपर सिनेमा दाखवणंही बंधनकारक करायला काय हरकत आहे?....... मुकेश माचकर Fri , 02 December 2016 2 Comments 4 Like  बुद्धिबळातला व्हायकिंग फिशर किंवा कास्पारॉव्ह त्यांच्या कारकिर्दीच्या शिखरावर असताना जवळपास अजेय होते. कार्लसन तसा नाही. अनेकदा हरतो. पण प्रचंड प्रमाणात जिंकतही राहतो. नॉर्वेमध्ये तो आयकॉन आहे. फारसा लोकाभिमुख किंवा क्राउड-फ्रेंडली नाही. पण तो फिशरसारखा तऱ्हेवाईक किंवा कास्पारॉव्हसारखा आतबट्ट्याचा नाही. भारतीय राजाची सत्ता संपवून हा नॉर्वेजियन व्हायकिंग आता बुद्धिबळातील सम्राट बनला आहे. पण या सत्ताबदलाविषयी भारतीयांना विषाद वाट��....... सिद्धार्थ खांडेकर Fri , 02 December 2016 0 Comments 1 Like  श्रीमंतांची अधिक श्रीमंती आणि गरिबांची अधिक गरिबी कुठल्याही देशाच्या एकूण संपत्तीपैकी जास्तीत जास्त ३० टक्के संपत्ती अतिश्रीमंत लोकांकडे असणे धोकादायक असले, तरी आजकाल ते सर्वमान्य होऊ लागले आहे. हे प्रमाण त्याहून अधिक वाढले, तर अशा देशात सशक्त आणि परिणामकारक भूमिका बजावणारा मध्यमवर्ग निर्माण होऊ शकत नाही. सर्वांत कमी प्रमाणात आर्थिक विषमता असलेला श्रीमंत देश जपान हा आहे. तिथे अतिश्रीमंतांकडील संपत्तीचे प्रमाण अवघे २२ टक्के आहे. हेच प्रमाण न्यूझीलंडमध्ये २६ ट....... सुरेन्द्र हरिश्चंद्र जाधव Wed , 30 November 2016 0 Comments 4 Like  स्पर्धा परीक्षांच्या बाजारातली सुगी! एक विद्यार्थी वर्षभरासाठी किमान ऐंशी हजार ते एक लाख रुपये पुण्यासारख्या शहरात खर्च करतो. याचा अर्थ अडीच लाख गुणिले एक लाख, हा आकडा काही अब्ज रुपयांच्या घरात जातो. सबंध महाराष्ट्राचा आणि देशभराचा विचार करता विविध स्पर्धा परीक्षांसाठीचा बाजार महाप्रचंड आहे. ज्यावेळी आयटी क्षेत्र जोरात होते, त्यावेळी या बाजारात मंदी होती. २००८ पासून (आर्थिक मंदीनंतर) तेजी सुरू आहे. उद्या मोठ्या प्रमाणावर खाजगीकरण झाले, तिथे नोकऱ्या ....... सतीश देशपांडे Wed , 30 November 2016 6 Comments 5 Like  माझा मुस्लीम समाजाच्या शिक्षणाचा प्रवास एकाच वेळी त्रिवार तलाक मुस्लीम धर्माविरुद्ध आहे. पैगंबरांनी याला 'हराम' ठरवले होते. तोंडी तलाक एक-एक महिन्याच्या अंतराने व दोन साक्षीदारांसमोर, तसेच तलाक देण्याची कारणे देऊन द्यायचा असतो. आज एकाच वेळी फोनवर किंवा पत्राने होणारा तलाक धर्मसंमत नाही. या सगळ्यांनी मला माझ्याच समाजाच्या एका हिश्श्याबद्दल माहीतगार केले, याबद्दल मी आभारी आहे. कधीकधी सगळे ऐकून त्रास झाला, तरी हा प्रवास मला माणूस म्हणून समृद्ध करून गेला....... वासंती दामले Wed , 30 November 2016 0 Comments 1 Like  पंतप्रधान जी, हे आहे काश्मीरचं सत्य! काश्मीरमध्ये ८० वर्षांच्या व्यक्तीपासून ते सहा वर्षांच्या मुलापर्यंत सर्वांमध्ये भारत सरकारविषयी संताप आहे. तो इतका आहे की, भारत सरकारशी संबंधित असलेल्या कुठल्याही व्यक्तीशी ते बोलायला तयार नाहीत. त्यांच्यामध्ये इतका संताप आहे की, ते हातात दगड घेऊन एवढ्या मोठ्या संकटाचा सामना करत आहेत. आता कुठलीही जोखीम पत्करायला तयार आहेत. ज्यातून नरसंहाराचा मोठा धोका आहे........ संतोष भारतीय (मुख्य संपादक, चौथी दुनिया, हिंदी साप्ताहिक), मराठी अनुवाद - टीम अक्षरनामा Tue , 29 November 2016 1 Comments 1 Like  शरीफ बदमाष गेल्या काही महिन्यांच्या कालावधीत जम्मू-काश्मीरमध्ये माजलेलं अराजक आणि त्यापाठोपाठ प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषेवर सुरू झालेल्या चकमकी, पाकिस्तानी दहशतवाद्यांनी उरी येथे भारताच्या लष्करी तळावर केलेला हल्ला, हे पाहता राहील शरीफ त्यांना मुदतवाढ मिळावी, यासाठी वातावरणनिर्मिती करत असल्याचा होराही व्यक्त होत होता. अर्थात राहील शरीफ यांच्या निवृत्तीमुळे हे सर्व प्रकार थांबतील, अशातला भाग नाही........ चिंतामणी भिडे Tue , 29 November 2016 0 Comments 2 Like  कोण म्हणतं फिडेल मेला? स्वप्नाळू माणसं अनेकदा वास्तववादी नसतात. क्रांतिकारक अनेकदा अव्यवहारी आढळतात. सिद्धान्तवादी, वैचारिक माणसं बऱ्याचदा कृतीकडे पाठ फिरवतात. हे मानवी जीवनातले पेच, क्रांतिकार्याच्या प्रक्रियेतले धोके फिडेल कॅस्ट्रो-चे गव्हेरा यांनी टाळले. स्वतःचं जीवन आणि तत्त्वज्ञान सतत नवं राहावं, जिवंत राहावं, खळखळतं राहावं याची काळजी त्यांनी घेतली........ राजा कांदळकर Mon , 28 November 2016 0 Comments 1 Like  दिवाळी अंकांची स्थितीगती अनेक प्रस्थापित आणि लोकप्रिय आणि नावाजलेल्या दिवाळी अंकांच्या दोस्ती खात्यात असलेले लेखक असतात आणि तेच वर्षानुवर्षं त्याच त्या प्रकारच्या लेखनाचा रतीब घालताना दिसतात. जाहीरपणे मात्र ‘अमुक म्हणजे काय, प्रश्नच नाही बॉ!’ छापाची दाद देत-घेत दळण सुरूच राहतं. दर्जाच्या भिंगातून कुणीही म्हणजे कुणीही मोकळं सुटू नये, अशी काटेकोर चौकट आखण्याची ताकद भल्याभल्या दिवाळी अंकांचीही नसावी?....... मेघना भुस्कुटे Mon , 28 November 2016 0 Comments 2 Like  दिवाळी अंक आणि साहित्याचे दिवाळे कवी-लेखक-चित्रकार यांना दिवाळी अंकांसाठी बहुतांश वेळा फुकटात राबवून घेणारे संपादक त्याच अंकात एका पानासाठी पाच हजारांपासून दोन-दोन लाख रुपयांपर्यंतच्या शुभेच्छांच्या जाहिराती मिळवतात, तेव्हा त्यांच्या या व्यापारी वृत्तीची चीड येते. काही ठिकाणी तर लेख-कवी-चित्रकारांना दिली जाणारी मानधनाची रक्कम अत्यंत हास्यास्पद असते. पन्नास-शंभर रुपयांपासून फारतर दोन-अडीचशे रुपयांपर्यंत हे आकडे जातात........ संतोष पद्माकर पवार Mon , 28 November 2016 0 Comments 2 Like  विज्ञानवार्ता : जगभरातील विज्ञानविषयक ठळक घडामोडी जगभरात विविध देशांमध्ये शास्त्रज्ञ अचाट असे नवनवे शोध लावत आहेत, अफलातून नवे सिद्धान्त मांडत आहेत. अशाच काही नजीकच्या काळातील महत्त्वाच्या, इंटरेस्टिंग, विज्ञानविषयक घडामोडींची माहिती.......... टीम अक्षरनामा Sun , 27 November 2016 0 Comments 4 Like  अडाण्यांचा कल्ला! अर्थकारण हे एक शास्त्र आहे. शास्त्रात २+२=४ या मूळ सूत्रात कधीच बदल होत नाही. म्हणूनच कोणतंही शास्त्र भावनेच्या लाटेवर स्वार होऊ शकत नाही. राजकारण मात्र भावनेच्या लाटेवर स्वार होऊन करता येतं. चलन-बदलाच्या निर्णयाबद्दल विरोधी पक्ष कांगावखोर राजकीय भावनेच्या लाटेवर आरूढ झालेले आहेत. म्हणून त्यांचा कल्ला अडाण्यांचा ठरला आहे....... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 26 November 2016 1 Comments 3 Like  सत्याला सत्य म्हणून आणि असत्याला असत्य म्हणून जाणा (भाग २) आम्हांला जातीचा वगैरे ‘पुरोगामी न्यूनगंड...गिल्ट’ अजिबात नाही. त्यामुळे आम्ही ना ‘ब्राह्मणी’ झालो, ना ‘दलित’...राहिलो ते कुणबी! म्हणूनच आम्हांला समाजात मिरवण्यासाठी सो कॉल्ड बेगडी, बूर्ज्वा भूमिकेची वगैरे मुळीच गरज नाही. भगवान गौतम बुद्धांनी ‘सत्याला सत्य म्हणून जाणा आणि असत्याला असत्य म्हणून जाणा’ असं म्हटलेलं आहे. या वचनाला धरून ‘जे आहे ते आहेच, नाही ते नाहीच’, अशी खाशी देशी भूमिका आहे. ....... सुशील धसकटे Sat , 26 November 2016 0 Comments 2 Like  सत्याला सत्य म्हणून आणि असत्याला असत्य म्हणून जाणा (भाग १) पुढल आठवड्यापासून नागपूरला विधानसभेचे हिवाळी अधिवेशन सुरू होत आहे. त्यानिमित्ताने नागपुरात होणाऱ्या मराठा मोर्चाची जय्यत तयारी मुंबईमध्ये सुरू झाली आहे. मुंबईतही महामोर्चा काढला जाणार आहे. या मोर्चात सामील होऊन मोर्चेकरांची बाजू समजून घेऊन लिहिलेला लेख.......... सुशील धसकटे Fri , 25 November 2016 1 Comments 2 Like  भारत करा 'कॅशलेस'! भारत कॅशलेस होण्यासाठी लोक बँकांपर्यंत वा बँका लोकांपर्यंत पोचल्या पाहिजेत. लोकांनी बँकेत पैसे ठेवले पाहिजेत. त्यासाठी त्यांनी पैसे कमवले पाहिजेत. त्यांनी नेटबँकिंगचा वापर केला पाहिजे. त्यासाठी त्यांच्याकडं कम्प्युटर आणि इंटरनेटची सोय पाहिजे. हे अगदी गावागावात, पाड्यापाड्यात वस्त्यावस्त्या झालं पाहिजे. तिथं विजेची चोवीस तास सोय हवी. प्रत्येकाकडं स्मार्टफोनही हवा........ महेश सरलष्कर Fri , 25 November 2016 1 Comments 2 Like  दिवाळी अंक : लसाविमसावि कुठल्याही दिवाळे अंकातल्या सर्वच लेखांची भट्टी जमून आलेली असतेच असे नाही, पण ज्या अंकातले किमान अर्धे लेख चांगले असतात, तो अंक उत्तम म्हणावा लागतो. ‘ललित’ त्यापैकीच एक. भरीव, ठोस ऐवज हाती ठेवणारा ‘अक्षर’मधला परिसंवाद हे त्याचं खास वैशिष्ट्य असतं. या वर्षीच्या ‘हिंसेचे दशावतार’ असं नाव असलेल्या या परिसंवादात प्रत्यक्षात नऊच लेख असले, तरी तो या अंकातला स‌र्वांत खणखणीत ऐवज आहे........ टीम अक्षरनामा Fri , 25 November 2016 0 Comments 2 Like  डोंगर पोखरून उंदीर काढणार? निर्णय मोठा, पण त्याच्या अंमलबजावणीसाठीची तयारीच तकलादू असल्याने, किंबहुना तशी तयारी आवश्यक असल्याचे पुरेसे भानच सरकारकडे नसल्याने भारतातील एकूण लहान-मोठ्या व्यवहाराची, आदानप्रदानाची, खरेदी-विक्रीची गती खूपच मंदावली. मुख्य म्हणजे, अनेकांच्या वाट्याला निराशा व हतबलता आली. राज्यसंस्था लहरीपणे वागू लागल्यावर काय होऊ शकते, याची झलक अनुभवायला मिळाली........ विनोद शिरसाठ Thu , 24 November 2016 0 Comments 1 Like  साताऱ्याचा स्वाभिमान आणि बारामतीचा आदेश या निवडणुकीत पक्षांच्या निष्ठेपेक्षा पैसा जिंकला. पक्षनिष्ठा, तत्त्व या साऱ्याला या निवडणुकीत तिलांजली देण्यात आली. उमेदवारांनी लक्ष्मीदर्शनाला महत्त्व दिले. स्वत: पैसा वाटून निवडून आलेले लोक स्वत:चे मतदान साधूवृत्तीने करणार नाहीत हे उघडच आहे. त्यामुळे या निवडणुकीत पैसा वाटून निवडून आलेल्यांची मते अधिक पैसा वाटून मिळवण्याची चढाओढ झाली असणार, यासाठी कुठल्या पुराव्याची गरज नाही........ राजा कांदळकर Wed , 23 November 2016 0 Comments 3 Like  कॅशलेस होण्यामुळे कर चोरी बंद होत नाही नोटांच्या रद्दीकरणाने आम्हाला आर्थिक समज वाढवण्याची सुवर्णसंधी दिली आहे. घोषणांना ज्ञान समजण्याची गल्लत करू नये. कुठलीही गोष्ट अंतिमत: स्वीकारण्यापूर्वी तिच्याविषयी सर्व प्रकारची माहिती मिळवा, वेगवेगळे प्रश्न उपस्थित करा. निर्णय योग्य आहे की नाही या चक्रात कशाला पडता आहात? त्याच्या चांगल्या-वाईट परिणामांचा विचार केला पाहिजे आणि त्या निमित्ताने स्वतःची समज वाढवली पाहिजे........ रवीश कुमार, अनुवाद - टीम अक्षरनामा Wed , 23 November 2016 3 Comments 1 Like  दिवाळी अंक : लसाविमसावि ‘ऋतुरंग’चा या वर्षीचा विषय आहे – ‘मी आणि माझे वडील’. ‘मुक्त शब्द’चा दिवाळी अंक नेहमीसारखा संमिश्र स्वरूपाचा आहे. या अंकात व्यक्तिचित्र, लेख, कथा, कविता, विचारतुला, अनुवादित असे सहा विभाग आहेत आणि ‘संवाद’चं वैशिष्ट्य म्हणजे, यात रत्नाकर मतकरी, अनिल अवचट, प्रशांत दामले, कौशिकी चक्रवर्ती, देवदत्त पट्टनाईक आणि शॉपर्स स्टॉपचे गोविंद श्रीखंडे अशा सहा मान्यवरांच्या मुलाखती आहेत. ....... टीम अक्षरनामा Wed , 23 November 2016 0 Comments 0 Like  आणीबाणी : एक अप्रिय आवश्यकता ! भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्या जन्मशताब्दी वर्षाला १९ नोव्हेंबरपासून सुरुवात झाली. त्यांनी भारतीय लोकशाहीच्या इतिहासातील एक दु:स्वप्न म्हणजेच आणीबाणी देशावर लादली. २५ जून १९७५ रोजी आणीबाणी जाहीर केली गेली. त्यानंतर २२ जुलै १९७५ रोजी इंदिरा गांधींनी लोकसभेत भाषण करून आणीबाणीच्या अपरिहार्यतेविषयी भाषण केलं. त्याचा हा संपादित अंश........ इंदिरा गांधी Tue , 22 November 2016 0 Comments 0 Like  जग सगळे डळमळले ग! डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षपदी झालेल्या निवडीवर जगभरात आश्चर्य आणि अविश्वास व्यक्त होत आहे. ट्रम्प यांची स्वतःची अशी कोणतीही ठाम राजकीय मतं नाहीत. गेल्या दीड वर्षांत त्यांनी जवळजवळ सर्वच बाबतीत कोलांट्याउड्या मारलेल्या आहेत. त्यांचं बेधडक, तारतम्यविहीन आणि गर्विष्ठ व्यक्तिमत्त्व पाहता ते काय गोंधळ घालू शकतील, याविषयी जगभरात काहीसं भीतीचं वातावरण निर्माण झालं आहे........ निलेश कोरडे Tue , 22 November 2016 0 Comments 3 Like  पैशांसाठी आम्हां फिरविशी दाहीदिशा... भ्रष्टाचार विरोधी प्रयोगांतून शासनाची लोकप्रियता वाढते. एवढेच नव्हे तर देशात पुन्हा काळा पैसा तयार होणारदेखील नाही, अशी जनतेची काही काळापुरती खात्रीदेखील पटते. त्या फायद्याच्या तुलनेत सामान्य जनतेच्या त्रासाची किंमत मोदी सरकारला कमी वाटली असेल. किंवा असेही असू शकेल की या त्रासाला देशसेवेचा मुलामा देऊन गोरगरीब जनतेची समजूत काढता येईल, असा दांडगा आत्मविश्वास असावा. आपण त्या आत्मविश्वासाला कमी लेखू नये........ प्रकाश बुरटे Mon , 21 November 2016 0 Comments 2 Like  अँड द ऑस्कर गोज टू ...जॅकी चॅन ! गेली चार दशकं हिंसेचं कुठंही उदात्तीकरण न करता निखळ कौटुंबिक करमणूक करणारे अॅक्शनपट बनवणाऱ्या जॅकी चॅनला नुकतंच मानद ऑस्कर पुरस्कारानं सन्मानित करण्यात आलं आहे. आता जॅकी चॅनचं यांना हा बहुमान देऊन अकॅडमीने एक प्रकारे चिनी चित्रपटसृष्टीचा गौरव केला आहे........ निलेश पाष्टे Mon , 21 November 2016 0 Comments 3 Like  दिवाळी अंक : लसाविमसावि ‘पद्मगंधा’चा संपूर्ण अंक डॉ. ढेरे यांना अभिवादन करणारा आहे. त्यात ‘मिथक’ या विषयावर एक भरगच्च परिसंवाद आहे... एक दखलपात्र दिवाळी अंक असा अलीकडच्या काळात ‘वसा’ने लौकिक मिळवला आहे. या वर्षीचा अंकही त्याला फारसा अपवाद नाही. ‘इत्यादी’च्या दिवाळी अंकाचे सरळ तीन विभाग आहेत. एक- कथा, दोन- विशेष लेख आणि तीन – रियाज. त्यांना ‘उत्तम मध्यम’, ‘मध्यम मध्यम’ आणि ‘उत्तम मध्यम’ असं स्थूलपणाने म्हणता येईल........ टीम अक्षरनामा Fri , 18 November 2016 0 Comments 1 Like  सेना ४०, संघ ८० कालच्या विजयादशमीला शिवसेना ५० वर्षांची झाली तर राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ ९१ वर्षांचा झाला. या दोहोंविषयी सर्वसामान्य म्हणजे ‘जिओ और जिने दो’ म्हणणाऱ्या वाचकांना निश्चित व निर्णयात्मतक मत बनवणं नेहमीच अवघड वाटत आलं आहे. त्यांना आपलं मत बनवण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकेल असा, अत्यंत साध्या व संयत शैलीत लिहिलेला एक लेख ११ वर्षांपूर्वीच्या विजयादशमीला प्रसिद्ध झाला होता. त्याचं आजच्या युवा वाचकांसाठी पुनर्मुद्रण. ....... विनोद शिरसाठ Thu , 17 November 2016 0 Comments 0 Like  आरक्षण हवंय की नकोय की असू दे? ‘आरक्षण’ हा शब्द हल्ली स्फोटक आणि विषारी होत चालला आहे. त्यावर कुठलंच मतप्रदर्शन करणं सोयीचं राहिलेलं नाही. कारण आरक्षणाचे समर्थक आणि विरोधक या प्रश्नावर जवळपास सारखेच आक्रमक होताना दिसत आहेत. कदाचित अशी शक्यता आहे की, जशी जगातिकीकरणाची भरपूर चिकित्सा झाली, तशी आरक्षणाची झाली नाही. त्यामुळे या विषयावर चर्चा होण्यासाठी फारसं वातावरणच तयार होऊ शकलं नाही........ आदित्य कोरडे Wed , 16 November 2016 4 Comments 4 Like  दिवाळी अंक : लसाविमसावि ‘विद्याव्रती’ हा दिवाळी अंक मुंबई विद्यापीठाने काढला असून त्याच्या संपादक मंडळात खुद्द कुलगुरूच आहेत... ‘शब्दस्पर्श’ ज्या अक्षरजुळणीवर व मुद्रितशोधनावर पुस्तकाचं रचनासौंदर्य आणि सौष्ठव अवलंबून असतं, त्याची माहिती देणारा हा अंक संग्राह्य आहे... ‘भवताल’ हा या वर्षातला सर्वांत अभिनव आणि नावीन्यपूर्ण अंक म्हणायला काहीच हरकत नाही........ टीम अक्षरनामा Wed , 16 November 2016 0 Comments 0 Like  मोदी सरकारचा फसलेला साहसवाद ५००-१०००च्या नोटा रद्द करण्याचा निर्णय साहसी नक्कीच आहे. पण कुठलंही साहस बेबुनियादी असेल किंवा राज्यकर्त्यांच्या अशा निर्णयाला प्रशासकीय सुधारणा, प्रशासकीय व्यवस्थांचं सक्षमीकरण आणि पर्यायी व्यवस्था राबवण्यासाठी कराव्या लागणाऱ्या सगळ्या व्यवस्थात्मक सुधारणा यांची जोड नसेल तर चांगल्या हेतूनं केलेली एखादी सुधारणा कशी फसू शकते, त्याचंही हे उदाहरण आहे. ....... अभय टिळक Tue , 15 November 2016 2 Comments 6 Like  लोक ‘नोटा’कुटीला आले, अर्थतज्ज्ञ बोलू लागले! सरकारचे समर्थक या निर्णयाला काळ्या पैशांवरचा ‘सर्जिकल स्ट्राईक’ म्हणत आहेत, तर दुसरीकडे सामान्यांना दोन-चार हजारांसाठी तासनतास रांगेत उभं राहावं लागतंय. काळा पैसा असलेल्यांनी आपला नोटा कुठल्या ना कुठल्या मार्गानं बदली करून किंवा सोन्यात गुंतवून टाकल्याच्या बातम्या येऊ लागल्या आहेत. परिणामी सरकारचा हा निर्णय कुचकामी आहे का? आपल्याला हकनाक त्रास सहन करावा लागतोय का? असे प्रश्न जनसामान्यांना पडू लागले आहेत. ....... टीम अक्षरनामा Tue , 15 November 2016 0 Comments 2 Like  इथं नांदते असहिष्णुता…. अभिव्यक्तीची गळचेपी होऊ लागते, तेव्हा अगदी तळागाळातून आलेल्या कलावंतालाही जे जाणवतं, खुपतं, सलतं; ते सामान्य लोकांपर्यंत पोचतं का? आज ते पोचत नाही हे वास्तव आहे. १८, १९, २० नोव्हेंबर दरम्यान गोव्यात ‘दक्षिणायन’ हा अभिव्यक्ती उत्सव होत आहे. त्यानिमित्ताने हा विशेष लेख…....... डॉ. मोहन देस Tue , 15 November 2016 0 Comments 1 Like  बालदिन : त्यांचा दिवस, आपल्यासाठी! बालदिन साजरा करायचा तो याचसाठी की, या निमित्तानं आपलं मूल अधिक ‘आपलं’ कसं होईल. मूल ही एक स्वतंत्र व्यक्ती असते. त्याला त्याचं स्वतंत्र व्यक्तिमत्त्व असतं. त्यामुळे त्याला त्याच्या जागी जाऊन समजून घेता यायला हवं. मुलांच्या जवळ जायचं असेल तर त्यांना अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घ्यायला हवं. या विशेषांकामध्ये आम्ही आमच्या परीने तो प्रयत्न केला आहे........ संपादक अक्षरनामा Mon , 14 November 2016 1 Comments 0 Like  मला पुस्तकं वाचायला का आवडतात? बालदिन विशेष - मी दहा वर्षांची होताना जॅकलिन विल्सन, फाइव्ह फाइंड-आउटर्स आणि सिक्रेट सेव्हन वाचायला सुरुवात केली. आता मला पुस्तकं वाचणं लहानपणापेक्षाही आवडायला लागलं होतं. माझ्या वाचनाच्या वेडापायी मी त्या वेळी आणि आजही अनेकदा अडचणीत सापडते. पण त्याचा माझ्या वाचण्याच्या ओढीवर काहीएक परिणाम होत नाही. माझा नवीन पुस्तकांचा शोध चालूच राहतो........ तनया टेंबे Mon , 14 November 2016 0 Comments 6 Like  मला प्राणी का आवडतात? बालदिन विशेष - नियमानुसार बारावीनंतरच सर्पमित्र होण्यासाठी परवानगी मिळू शकते. त्यामुळे सध्या मी त्यांचं निरीक्षण करायला आणि त्यांना ओळखायला शिकतो आहे. हा माझा छोटासा प्रवास आहे, पण त्याला लवकरच एका मोठ्या प्रवासाचं रूप येईल, अशी माझी खात्री आहे. आत्तापर्यंतच्या या छोट्या, पण सतत चालू असलेल्या प्रवासासाठी ज्यांनी ज्यांनी मला पाठिंबा दिला, त्यांचा मी आभारी आहे. ....... सिद्धार्थ मांडके Mon , 14 November 2016 1 Comments 4 Like  गोष्टींच्या गोष्टींची गोष्ट बालदिन विशेष - मुलांच्या पुस्तकांतल्या गोष्टी खऱ्या नसतात असा एक समज आहे. पण तो साफ चुकीचा आहे. त्या खऱ्या असल्याचे पुरावे जगात अनेक ठिकाणी दिसतात. त्या खाणाखुणांचा शोध घेणारा, त्यांची ओळख करून देत मूळ गोष्टही थोडक्यात सांगणारा हा लेख...गोष्टींच्या गोष्टींची गोष्ट....... टीम अक्षरनामा Mon , 14 November 2016 0 Comments 1 Like  मूल तुमच्या मनाप्रमाणे घडणारा मातीचा गोळा नाही! बालदिन विशेष - मूल म्हणजे नको तिथं रागवायचं, नको तिथं लाडवायचं, उगाच खुशालीत ठेवायची बाहुली नाही. मूल म्हणजे तुमच्या मनाप्रमाणे घडणारे मातीचे गोळे नाहीत. नाळ तुटल्यापासून ते जिवंत आणि स्वतंत्र असतं!....... श्रीनिवास आगवणे Mon , 14 November 2016 0 Comments 1 Like  मुलांचा भावनांक वाढवता येतो! बालदिन विशेष - खूप पालक व मुलांमध्ये संवादच होत नाही. ही फार दुर्भाग्याची गोष्ट आहे. टीव्ही, आयपॅड, मोबाईल फोन यातून मुलं संवाद शिकत नाहीत. त्यांना संवादाचं कसबच उमगत नाही. ती पुढे नाती कशी जोडणार? माणूस नात्यांतून घडतो व सक्षम होतो. नात्यांअभावी माणूस यंत्रवत व पोकळ होतो आणि दबलेल्या भावनांना चुकीच्या मार्गानं वाट देतो. त्यामार्गानं जायचं नसेल तर भावनिक क्षमता मुलांत बाणणं निकडीचं आहे........ डॉ. संयोगिता नाडकर्णी Mon , 14 November 2016 0 Comments 1 Like  मध्यममार्गाची गरज आहे ‘पहिली ते आठवीपर्यंतच्या मुलांना नापास करायचं नाही’ या निर्णयाची भरपूर चर्चा होऊन आणि त्याची अमलबजावणी होऊनही काही वर्षं लोटली. आता ‘परीक्षा नसल्यामुळे मुलं शिकतच नाहीत’ ही चर्चा जोर धरू लागली आहे. किमान पाचवी आणि आठवी या टोन टप्प्यांवर परीक्षा घेतली जावी, असं मत मांडलं जात आहे. केंद्र सरकारने याबाबतचा निर्णय राज्य सरकारांवर सोपवला आहे. त्यानिमित्ताने.......... संजीवनी शिंत्रे Sun , 13 November 2016 0 Comments 1 Like  आजार हाल्याला आणि इंजेक्शन पखालीला आठवीपर्यंत बंद केलेली परीक्षा पुन्हा सुरू केल्यावर गुणवत्ता फार वाढीला लागेल, असं नाही. ज्ञानाच्या आणि निवडीच्या दिशेने जाणारं शिक्षण आणि तेही मोफत देणं ही शासनाची जबाबदारी आहे. ती शासनाला टाळून चालणार नाही. ज्या शिक्षकांनी आपल्याला शिकवलेलं असतं, त्यांचीच आदर्श शिक्षक पुरस्कार वितरणात टिंगल करण्यात धन्यता मानणाऱ्या राजकीय मंडळींनी ते ‘बसलेल्या झाडाच्या फांदीवरच घाव घालत असल्याचं’ लक्षात घ्यायला हवं. ....... प्रा. महेंद्र कदम Sun , 13 November 2016 0 Comments 0 Like  सतत घाईत असलेला मित्र! ​​ काही मित्र अनेकांच्या जगण्याचं असं काही लाघवी आणि उबदार प्रयोजन असतात की, त्यांना मिळालेला सन्मान आपल्याला मिळाला आहे, त्यांच्या डोळ्यात येणाऱ्या अश्रूंमागची वेदना आपल्यालाही झाली असं वाटत राहतं. सतत विधायक घाईत असणाऱ्या मोहन हिराबाई हिरालाल नावाच्या मित्राला प्राप्त झालेल्या जमनालाल बजाज पुरस्काराशी आमच्यासारख्या अनेकांचं नातं हे असं ‘आपलं’ आहे. ....... प्रवीण बर्दापूरकर Sat , 12 November 2016 1 Comments 0 Like  'टाटापणा'चा संघर्ष टाटासमूहातील संघर्षाची स्थिती दिवसेंदिवस अधिकाधिक गुंतागुंतीची होत चालली आहे. टाटा समूहातील काही कंपन्यांनी सायरस मिस्त्री यांची बाजू उचलून धरली आहे. विविध कंपन्यांच्या अध्यक्षपदावरून मिस्त्रींना हटवण्यासाठी संचालक मंडळात बहुमत लागेल. एलआयसीसारख्या संस्थात्मक कंपन्यांनी टाटांची बाजू घेतली तर मिस्त्रींची कंपन्यांच्या अध्यक्षपदावरून गच्छंती सोपी होईल. ....... महेश सरलष्कर Sat , 12 November 2016 0 Comments 0 Like  नोटरंग : दोन कविता एक नोट डिझाइन करावी म्हणते... कुणाची स्टाईल कॉपी करू? साल्वादोर दालीची बरी राहील? ओघळलेल्या घड्याळांप्रमाणे वितळून ओघळलेला गांधी नोटेवर पसरेल की गांधीऐवजी टाकून द्यावा दालीच्या मनातला युद्धाचा चेहरा?....... मुग्धा कर्णिक Sat , 12 November 2016 1 Comments 1 Like  डोनाल्ड ट्रम्प : महाभयंकर माणूस (?) अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्पविषयी कुठलाच अंदाज लावता येत नाही आणि हीच सगळ्यात धोकादायक बाब आज जगभरातील राजकीय विश्लेषकांना वाटतेय. त्यांच्यातल्या खळबळीचं कारणही हेच आहे. सगळ्यातलं सगळं कळणाऱ्या आपल्यासारख्या विद्वानांना हा माणूस नेमकं काय करणार आहे, याचा पुसटसाही अंदाज असू नये, हे वास्तव पचवणं तसं जडच आहे........ चिंतामणी भिडे Fri , 11 November 2016 0 Comments 2 Like  दिवाळी अंक : लसाविमसावि ‘मौज’चा दिवाळी अंक हा एका गंभीर वाड्मयीन परंपरेचा भाग म्हणून काढला जातो. त्यातलं कुठलंही लेखन फारसं चटपटीत, आकर्षक, चटकदार, खमंग स्वरूपाचं नसतं... ‘मिळून साऱ्याजणी’ हे एक प्रकारे स्त्रियांच्या चळवळीचं मुखपत्र म्हणून प्रकाशित होणारं मासिक आहे. त्यामुळे त्याच्या दिवाळी अंकातही मनोरंजन, मनाला-डोळ्याला सुखावणारं असं काहीही नसतं... ‘कालनिर्णय’च्या दिवाळी अंकाची चार वैशिष्ट्यं असतात........ टीम अक्षरनामा Fri , 11 November 2016 0 Comments 0 Like  ट्रम्पचं राष्ट्राध्यक्ष होणं काळजीत टाकणारं… ट्रम्पसारखा आजवर राजकारणात नसलेला माणूस एका पॉवरफुल देशाचा राष्ट्राध्यक्ष होतो, तेव्हा ते जरा आव्हानात्मक ठरू शकतं. आता ही जबाबदारी ट्रम्प कशी पेलतात हे बघणं गरजेचं आहे. ट्रम्प यांचा स्वभावही बऱ्यापैकी चिडका वाटतो. कारण निवडणूक पूर्व चर्चांमध्ये आणि भाषणांमध्ये ते जरा अहंकारी वाटले होते. ते थोडं काळजीत टाकणारं आहे........ एक भारतीय-अमेरिकन Thu , 10 November 2016 0 Comments 1 Like  मोदींची अर्धीमुर्धी साफसफाई पंतप्रधान मोदींचा नोटा रद्दीकरणाचा निर्णय म्हणजे काळ्या पैशाला आळा घालण्याच्या मोहिमेतील अर्धीमुर्धीच साफसफाई म्हणावी लागेल. कालांतराने पुन्हा काळ्या पैशांची भरघोस निर्मिती होऊ शकेल आणि हे पैसे देशी बाजारात खेळवले जाईल. हवाला मार्फत देशाबाहेरही नेले जातील. पूर्वीचाच खेळ नव्याने सुरू होईल. त्यामुळे काळ्यापैशाविरोधाच्या लढाईत खूप पल्ला मारल्याचा आव आणण्याचं कारण नाही........ महेश सरलष्कर Thu , 10 November 2016 1 Comments 1 Like  ओबामा गेले, ट्रम्प आले! कुठल्याही प्रकारचा अन्याय सहन करायचा नाही, ताबडतोब प्रतिकार करायचा आणि शत्रूला केवळ नेस्तनाबूदच नाही, तर नष्ट करायचं, हे अमेरिकेचं तत्त्वज्ञान आहे. हे तत्त्वज्ञान अमेरिकेतल्या ‘बायबल बेल्ट’चं आहे. त्यांना ट्रम्प यांनी भुरळ घातली!....... जयराज साळगावकर Wed , 09 November 2016 0 Comments 1 Like  ‘कालच्या ‘सर्जिकल स्टाईक’नंतर झोप लागली का?’ पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी पाकिस्तानवर केलेल्या सर्जिकल स्ट्राईकनंतरचा काळ्या पैशांवर केलेला सर्जिकल स्ट्राईक ही त्यांच्या २०१९च्या लोकसभा प्रचाराच्या पटकथेचीही सुरुवात मानायला हरकत नाही. काहीही असो, देशभरातल्या ज्यांनी ज्यांनी काळा पैसा स्वत:च्या घरात, ऑफिसात वा इतरत्र डांबून ठेवला आहे, त्यांनी सकाळी सकाळी एकमेकांना फोन करून ‘रात्री झोप लागली का?’ असा प्रश्न नक्कीच विचारला असेल!....... माधव लहाने Wed , 09 November 2016 0 Comments 3 Like  दिवाळी अंक : लसाविमसावि एव्हाना बहुतेक दिवाळी अंक बाजारात आलेले आहेत. त्यातील कुठल्या अंकात काय वाचण्यासारखं आहे, काय नाही, कुटला अंक संग्राह्य आहे वा नाही, याचा आढावा घेणारं हे केवळ काही दिवसांसाठीच सदर....... टीम अक्षरनामा Wed , 09 November 2016 0 Comments 0 Like  हवा विकत मिळेल का? आज देशाच्या राजधानीत श्वास घेणं मुश्किल झालं आहे, तीच वेळ उद्या आपल्यावरही येऊ शकते. आपण बाहेरील पाणी खराब आहे म्हणून …