मराठा - एक क्षत्रिय

या श्लोकांत मराठा कुणाला म्हणावे ते अतीशय योग्य शब्दात सांगितले आहे ,
मराठा ही फक्त एक जात नव्हे

कधी शत्रूचे घाव ना पाठीवरती |
रणी झेलतो सिंहासा छातीवरती ||
हाकारूनी आव्हानतो जो यमाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

दिला एकदा शब्द न पालटावा |
पुढे टाकलेला पाय मागे न घ्यावा ||
धरे जो स्वयंभू शिवाजी पथाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

आपत्तीतही पाय मागे फिरेना |
महा संगरी धैर्य ज्याचे गळेना ||
मिळवितो रणी म्लेंच्छ सेना धुळीला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

जरी शत्रु कांता प्रसंगी दिसेल |
तिला साडीचोळीनिशी पाठवेल ||
कधी स्वप्नी ना पाप स्पर्शे मनाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला |प

महावादळांच्या विरोधात ठाके |
पुढे संकटांच्या कधीही न वाके ||
पराभूतता स्पर्शू शकते न ज्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

धरू खड्गधारा वधू शत्रु पूर्ण |
करू म्लेंच्छ सत्ता बलाने विदीर्ण ||
क्षुधा तहान ऐशी जयाच्या उराला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

विना शस्त्र सिंहासवे झुंजणारा |
मुखातील जिव्हा बळे तोडणारा ||
अलंकार ज्याचे करी खड्ग भाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

मानी धर्मनिष्ठा तशी राष्ट्रनिष्ठा |
उरी देवनिष्ठा तशी शीलनिष्ठा ||
सदा कर्मयोगी स्मरे जो ध्रूवाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

मऊ मेणावत बोलण्या वागण्यात |
परी फोदतो वज्र ही ततक्षणात ||
गवसणी धजे घालण्या नभाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

विषाच्याहूनी कडू जो अमाप |
तसा अमृताच्याहूनी गोड खूप ||
सहोदर शोभे नभी भास्कराला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

तृषा भागवितो पिऊनी तृषेला |
क्षुधा भक्षूनी संपवितो क्षुधेला ||
तिन्ही ईषणाही पराभूत केल्या |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

नभे किर्तीकांक्षी धनाचा ना दास |
उरी पेटता हिंदवी राज्य ध्यास |
विसारातो क्षणी देशकार्यी स्वतःला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

सहस्त्रावधी शत्रु दिसता समोर |
तरीही खचेना उरातील धीर ||
उफळूनी धावे अरी मारण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

असे मांड घोड्यावरी नित्य घट्ट |
पवनपुत्रासवे गाठतो शत्रु थेट ||
रणी अर्पीतो म्लेंच्छसेना यमला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

असे देह तगडा चिवट ताठ बळकट |
उभट रूंद छाती ग्रीवा घट्ट मनगट ||
फडामाजी कुस्ती करे ततक्षणाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

वसे धैर्यलक्ष्मी अखंडित चित्ती |
करे झुंजूनी शत्रूसेना समाप्ती ||
भिती स्पर्शते ना कधी अंतराला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

खड़े सैन्य घेई अटकपार जाई |
जिथे म्लेंच्छ भेटे तिथे सूड घेई |
सदा धाव ज्याची असे उत्तरेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

सुखाच्या स्वये जो न लाचार श्वान |
उरी धमनी ठोक्यासवे राष्ट्रध्यान ||
सदा चित्ती ध्यानी वदे रायगडाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

वसे रोमरोमी स्वधर्मभिमान |
चले श्वास उच्छ्वास शिवबा समान ||
जिणे अर्पिले पूर्णता मायभूला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

असे वृत्ती खड्गाहूनी धारदार |
शराच्याहूनी भावना टोकादार ||
स्वभाव मुळाहूनी असतो चवीला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

कृती उक्ती माजी असे एकरूप |
वचनपुर्ततेच्या विना घेई न झोप ||
जगी धर्म मानी वचन पाळण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

महासंकटी जो कधी ही ढळेना |
रणी झुंजता पाय मागे फिरेना ||
रणी भुशिला शब्द भुषविला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

महा साहसाची महा धैर्यतेची |
महा कर्तुकीची महा शुरतेची ||
त्वरे देणगी मागतो जो हरीला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

क्षुधासूत पाहता उफाळे समुद्र |
अफाजल्यास पाहता शिवराय रक्त ||
पाहताच संपवतो जो अरिला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

झुकेना कधी संकटाच्या समोर |
रणी खडते ना कधी खड्गधारा ||
हरीची कृपा मानितो संकटाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

शिवा काशिदांचा असामान्य त्याग |
मला ही असा लाभूदे कर्मयोग ||
असे मागतो मागणे नित्य तुळजापदाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

विपत्तीतही चित्त ज्याचे ढळेना |
रणी झुंजता पाय मागे वळेना ||
भवानीपदी पूर्णता वाहिलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

मरण की शरण हा जधी प्रश्न ठाके |
स्वधर्मास्तवे जो सहज देह त्यागे ||
उरी सूर्य आदर्श संभाजी ठेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

रणाविना स्वातंत्र्य कोणा मिळाले |
कटु सत्य हे चित्ती ज्याच्या उमगले ||
तदर्थी धरी बंदूक, खड्ग, भाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

क्लिबांची अहिंसा तसे ब्रम्हचर्य |
स्वधर्मा स्वदेशास्तवे असे नष्टचर्य ||
लाथाडतो थुंकतो जो षंढतेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

कुणी क्रूर भेटे बने लक्ष क्रूर |
त्वरे मारतो पोट फाडूनी ठार ||
शिवाजी जसे फाडीतो अफजल्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

जसा कर्मयोगी तसा ज्ञानवंत |
जरी भक्तीयोगी मनाने ज्वलंत ||
जिणे मायभूपदी अर्पिलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

पुरा ठार मारावया शाहिस्त्याला |
घुसूनी लालमहाली करे खड्ग हल्ला ||
भिती स्वप्नी ना स्पर्शे काळजाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

करे झेंड्यासवे पूर्ण वारी |
तसा म्लेंच्छ्नाशार्थ करणार स्वारी ||
उभयतांमधे भेद वाटे न ज्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

सदा संतचरणी त्वरे ठेवी माया |
वधे देशद्रोही स्वये म्लेंच्छकुता ||
करे वज्र आव्हान जो म्लेंच्छतेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

रणी धाव घेता असे खड्गहस्त |
विठुवारी माजी बने टाळ हस्त ||
अलंकार हे दोन्ही ज्याच्या उशाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

जगी रंजले गांजले कोणी प्राणी |
निवारी तयाची त्वरे दुःखखाणी ||
कुणाच्याही 'दुःखावरी' घाली घाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

म्हणे बाप माझा वसे पंढरीत |
आई राहते नित्य तुळजापुरात ||
तया दर्शनासाठी आतुरलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

कुणी निंदती देशधर्मास दुष्ट |
अशाना झटे पूर्ण करण्यास नष्ट ||
असे आर्तास संस्थापण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

घणाघात घालू मुलुखतख्त फोडू |
पूरे जाळूनी राख पाताळी गाडू ||
अटकपार दौडण्यास आसूसलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

भले शत्रूची माय कांता बहिण |
तिला मानितो जन्मदा माय बहीण ||
अशी धर्मनिष्ठा उरी बाणलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

असे सर्वसाक्षी पुय्रा संस्कृतीचा |
खरा प्राण आत्मा उभ्या भारताचा ||
न सोडी अशा दिव्य भगव्या ध्वजाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

स्वयंस्फुर्त उत्साही जो धैर्यशील |
मनाने नभासारखा हा विशाल ||
कृती उक्तीने पाळतो सत्यतेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

लगीन रायबाच्या आधी कोंढाण्याचे |
कराया गडी प्राण देतो स्वतःचे ||
नरव्याघ्र तानाजी आदर्श ज्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

स्मरे श्वास घेता जिजाऊसुताला |
उरी आठवितो सईच्या सुताला ||
समजतो तृणासारिखे जो जिण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

रणी धर्म रक्षावया झुंजणारा |
टिचून स्वये शत्रूना मारणारा ||
म्हणे धर्म रक्षावया जन्म झाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

नदी सागराच्याकडे धाव घेई |
सुगंधाकडे भृंगही झेप घेई ||
तसा धावतो शत्रु निर्दाळण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

जरी व्याघ्रसा सिंहसा देहभाव |
परी अंतरी आर्तसा भक्तीभाव ||
सदा देशधर्मार्थ आसूसलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

मनी जागृती स्वप्नीही राष्ट्रचिंता |
झटे निर्मिण्या हिंदवी राज्यसत्ता ||
शिवाजी आकांक्षास्तवे जन्म झाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

फुलाजी प्रभू आणि बाजी प्रभूना |
तसा चित्ती ध्यातो शिवा काशीदांना ||
सदा सिद्ध त्रयीवत तनु झोकण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

शिके गर्भवासात झुंजार रीत |
लगीन खड्ग संगे घडे उदारात |
वधाया सदा सिद्ध म्लेंच्छासुराला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

नभी ज्याक्षणी होतसे गडगडात |
वनी ततक्षणी डरकाळे सिंहनाद ||
तसा डरकूनी मारतो दुष्मनाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

स्वधर्मावरी कोणी करतो आघात |
तसा मायभूचा करे कोणी घात ||
भिडे आग पायातली मस्तकाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

मनी खदखदे म्लेंच्छ संतापचीड |
आतुर घ्यावया शत्रूचा पूर्ण सूड ||
सदा म्लेंच्छ्नाशार्थ आसुसलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

नसे शत्रूसुडाहूनी श्रेष्ठ धर्म |
घडे धर्मरक्षण जरी जाणू मर्म ||
रणी देशधर्मार्थ ही वाहीलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

धनाच्या रुपाच्याहूनी मानी शील |
खलाच्या पुढे ना कधी ही झुकेल ||
त्यजे स्वभिमानार्थ ही जीवनाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

भरारी गरूडाची बुद्धी कृतीत |
अभयता वनेंद्राची ही अंतरात ||
असे राजहंसवत कृती बोलण्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

दमे ना थके ना झुके ना हटे ना |
कधी हिंदवी राज्यमार्गी चळेना ||
निराशा न स्पर्शे कधी ही उराला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

असे जान्हवीवत सदा शुद्ध चित्त |
तसा शारदा पुत्रवत जो प्रबुद्ध ||
पदी मारूतीवत असे जो गतीला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

उताराकडे वाहाते नित्य पाणी |
विकाराकडे धावतो सर्व प्राणी ||
नसे तोड़ ज्याच्या जगी संयमाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

सुखासीनातेचा असे हाड वैरी |
अथक कर्म्योगात घेई भरारी||
रवीजान्हावीच्या कुली जन्मलेला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||
.
आधी कोंढाण्याचे लगीन लावण्याला |
मुलाचे त्यजूनी धाव घेई गडाला ||
स्वतःच्याहूनी मायभू श्रेष्ठ ज्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

निखाय्रातूनी हासत चालणारा |
विना ढाल ही शत्रूशी झुंजणारा ||
भितो मृत्यूही ही स्पर्श करण्या ज्याला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

जगावे शिवाजी सुटावे जिवंत |
स्वये बैसतो मृत्यूच्या पालखीत ||
शिवा काशिदाच्या धरे जो पथाला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

कुणी वीट मारे दगड हेच उत्तर |
दगड कोणी मारे तडक गोळी उत्तर ||
स्वये होई वणवा गिळाया आगीला |
मराठा म्हणावे अशा वाघराला ||

 
प पु गुरूवर्य श्री संभाजीराव भिडे (गुरूजी) .
श्री शिवप्रतीष्ठान हिंदुस्थान